Σάρα Μπέρενσον: Η απίθανη ιστορία της «μητέρας» του μπάσκετ γυναικών

Για την Σάρα Μπέρενσον η ιδέα του Τζέιμς Νέισμιθ αποτέλεσε την αρχή προκειμένου να εντάξει τις γυναίκες στο μπάσκετ.

Σε μια δύσκολη εποχή, η Μπέρενσον κατάφερε να επιβάλει το μπάσκετ στις γυναίκες ενώ πιο πριν είχε αναπτύξει έντονη δραστηριότητα στη γυμναστική. Και τελικά έμεινε στην ιστορία ως η «μητέρα» του μπάσκετ γυναικών. Διότι σαν σήμερα, 22 Μαρτίου του 1893, οργάνωσε τον πρώτο αγώνα μπάσκετ μεταξύ γυναικών και φυσικά έμεινε στην ιστορία.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Γιατί ήταν «δύσκολη»- όπως προαναφέραμε- η εποχή;

Τα γυναικεία αθλήματα καταδικάστηκαν ευρέως τη δεκαετία του 1890. Ο εμπνευστής των Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, Βαρώνος Πιέρ Ντε Κουμπερτέν, είχε χαρακτηρίσει «άσεμνες» τις δραστηριότητες των γυναικών στον αθλητισμό. Ακόμη και η ποδηλασία από γυναίκες αποδοκιμάστηκε ως «κακή» από το «The Atlantic», ένα έγκυρο περιοδικό της εποχής.

Όλα αυτά όμως δεν πτόησαν μια Διευθύντρια φυσικής αγωγής κολεγίου της Μασαχουσέτης, ονόματι Σέντα Μπέρενσον, από το να οργανώσει τον πρώτο αγώνα μπάσκετ για γυναίκες την άνοιξη του 1893.

Περίπου ένα χρόνο νωρίτερα, η Μπέρενσον, μια 25χρονη Εβραία μετανάστρια από τη Λιθουανία, διάβασε για την εφεύρεση του μπάσκετ από τον Δρ Τζέιμς Νάισμιθ, ο οποίος γεννήθηκε στον Καναδά.

Ο Νέισμιθ έγραψε τους αρχικούς 13 κανόνες του αθλήματος ως μέρος μιας εργασίας τον Δεκέμβριο του 1891 σε ένα εκπαιδευτικό σχολείο Χριστιανικής Αδελφότητας στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης.

Με τεράστιο ενδιαφέρον και πρόθυμη να προωθήσει τη φυσική κατάσταση, η Μπέρενσον ξεκίνησε το μπάσκετ ως άσκηση  αποκλειστικά για γυναίκες, στο σχολείο Σμιθ στο Νορθχάμπτον της Μασαχουσέτης.

Ο πρώτος αγώνας μεταξύ ομάδων έγινε στο γυμναστήριο της πανεπιστημιούπολης στις 22 Μαρτίου 1893, με την Μπέρενσον να διευθύνει.

Κρεμασμένα από το ταβάνι, δύο καλάθια αχρήστων χρησίμευαν ως στεφάνια. Οι αγωνιζόμενες, ντυμένες με μακριά, σκούρα φορέματα, έπαιξαν δύο ημίχρονα των 15 λεπτών, με ένα διάλειμμα 10 λεπτών ενδιάμεσα.

Κάθε ομάδα κέρδιζε έναν βαθμό για ένα καλάθι. Ένα πλήθος από περίπου 800 γυναίκες φοιτήτριες που επευφημούσαν με ενθουσιασμό- οι άντρες δεν επιτρεπόταν να παρευρεθούν- παρακολούθησαν τη νίκη των δευτεροετών με 5-4.

«Η πίστα όπου γινόταν ο στίβος του γυμνασίου ήταν κατάμεστη από γυναίκες αλλά και ομοφυλόφιλους θεατές, με τα χρώματα των δύο τάξεων», σύμφωνα με ρεπορτάζ εφημερίδας: «Η μια ομάδα ήταν από δευτεροετείς και τεταρτοετείς φοιτήτριες, και η άλλη από τριτοετείς και πρωτοετείς. Και μια ζωηρή αντιπαλότητα μεταξύ των δύο ομάδων διατηρήθηκε σε όλη τη διάρκεια του αγώνα» ανέφερε χαρακτηριστικά η εφημερίδα.

Η νικήτρια ομάδα έλαβε ένα χρυσό και πράσινο πανό.

Ποια ήταν η Σέντα Μπέρενσον, που οργάνωσε τον πρώτο αγώνα μπάσκετ γυναικών;

Γεννημένη στις 19 Μαρτίου 1868 στο Μπουτριμόνις της Λιθουανίας, η Μπέρενσον μετανάστευσε στην Αμερική με την οικογένειά της αφού η επιχείρηση ξυλείας του πατέρα της καταστράφηκε σε πυρκαγιά.

Οι εξαθλιωμένοι Μπέρενσον εγκαταστάθηκαν στη Βοστώνη, όπου η Σέντα άρχισε να ενδιαφέρεται για τη μουσική, τη λογοτεχνία και την τέχνη.

Για να βελτιώσει τη θλιβερή φυσική της κατάσταση, η Σάρα Μπέρενσον σπούδασε σουηδική γυμναστική – μια πειθαρχία που επικεντρώνεται στις διατάσεις και τις ασκήσεις – σε ακαδημία γυμναστικής της Βοστώνης.

Η Μπέρενσον απολάμβανε τη δραστηριότητα τόσο πολύ που έγινε δια βίου υποστηρικτής της φυσικής κατάστασης και της γυμναστικής, προς μεγάλη απογοήτευση του αδελφού της, Μπέρναρντ, που ήθελε να τη δει να συνεχίζει να σπουδάζει πιάνο.

Το 1892, η Μπέρενσον προσελήφθη για να κάνει προπόνηση στη σουηδική γυμναστική στο Κολέγιο Σμιθ, περίπου 100 μίλια δυτικά της Βοστώνης. Τελικά έγινε Διευθύντρια Φυσικής Αγωγής του σχολείου.

Στο Σμιθ, η Μπέρενσον είδε την ανάγκη να καλύψει ένα κενό κατά τη διάρκεια των σκληρών χειμώνων που είχαν μεγάλη διάρκεια.

«Η Μπέρενσον ήθελε να συμπληρώσει τις ασκήσεις γυμναστικής με άλλες δραστηριότητες που θα κρατούσαν τους μαθητές σε φόρμα και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε εσωτερικούς χώρους, από το να τρελαίνονται από την απραξία», είχε πει ο Νάνσι Γιανγκ, αρχειοφύλακας στο Κολέγιο. «Το μπάσκετ του Νέισμιθ φαινόταν καλή ιδέα».

Η Μπέρενσον ήταν επίσης απογοητευμένη από την έλλειψη ενδιαφέροντος για την αθλητική δραστηριότητα ως πηγή ευεξίας μεταξύ των μαθητών Σμιθ.

«Όταν άκουσε για τη δουλειά του Νέισμιθ με το μπάσκετ και την αποτελεσματικότητά του στο να προσελκύει παρόμοια αδιάφορους νεαρούς άνδρες, γρήγορα το χρησιμοποίησε ως πιθανή λύση», λέει ο Ραλφ Μέλνικ, συγγραφέας του βιβλίου «Σέντα Μπέρενσον: Η απίθανη ιδρύτρια του μπάσκετ γυναικών.

Κι όντως έτσι ήταν τα πράγματα.

Το εκπληκτικό είναι ότι στον πρώτο αγώνα μπάσκετ μεταξύ γυναικών είχαμε και τραυματισμό!

Στο πρώτο παιχνίδι, οι γυναίκες δεν κινούνταν πολύ στο γήπεδο. Αλλά ο ιστορικός αγώνας δεν ήταν καθόλου ευγενής και ήρεμος, σύμφωνα με θεατές που τον παρακολούθησαν. Μάλιστα μια αθλήτρια τραυματίστηκε σοβαρά

«Καθώς πετούσα τη μπάλα για την αρχή του παιχνιδιού, χτύπησε το ανασηκωμένο χέρι της σέντερ και αρχηγού της ομάδας πρωτοετών, με έναν περίεργο τρόπο, που πέταξε την άρθρωση του ώμου της από τη θέση του», είπε η Μπέρενσον, σύμφωνα με στο βιβλίο «Θρυμματίζοντας το ταμπλό: Η αξιοσημείωτη ιστορία του μπάσκετ γυναικών».

Και συνέχισε η Μπέρενσον: «Πήραμε το κορίτσι στο γραφείο και τραβήξαμε την άρθρωση στη θέση της, μια άλλη αθλήτρια πήρε τη θέση της και το παιχνίδι συνεχίστηκε.”

Το παιχνίδι της Μπέρενσον δεν προοριζόταν για τις νεαρές γυναίκες προκειμένου να αναπτύξουν ένα άγριο, ανταγωνιστικό πνεύμα. «Αυτός ήταν ένας ανδρικός στόχος, και σαφώς όχι αυτό που η Σέντα πίστευε ότι ήταν ο σκοπός του γυναικείου μπάσκετ», λέει ο Μέλνικ.

Το πρώτο παιχνίδι ήταν απλώς ένας φιλικός αγώνας και στη συνέχεια οι νικητές σέρβιραν αναψυκτικά στους ηττημένους.

Η προσαρμογή της Μπέρενσον στο ανδρικό παιχνίδι περιελάμβανε τη διαίρεση του γηπέδου σε τρία ίσα τμήματα, με τις αθλήτριες να πρέπει να παραμείνουν εντός της περιοχής τους.

Δεν μπορούσαν να αρπάξουν ή να χτυπήσουν μια μπάλα από τα χέρια κάποιας άλλης παίκτριας και ήταν υποχρεωτικό ένα χρονικό όριο τριών δευτερολέπτων για το κράτημα της μπάλας. Με όχι περισσότερες από τρεις ντρίμπλες τη φορά.

Η Μπέρενσον τροποποίησε τους κανόνες του Νέισμιθ για να αποφύγει «επικίνδυνες νευρικές τάσεις και απώλεια της χάρης και της αξιοπρέπειας και του αυτοσεβασμού που θα είχαμε όλοι υποθάλπουσα», σύμφωνα με άρθρο της ιστοσελίδας του Κολεγίου Σμιθ.

Το παιχνίδι ήταν μια άμεση επιτυχία με τους μαθητές. «Η σχολή ήταν λίγο πιο πειστική», λέει ο Μέλνικ, «αλλά θα εμφανιζόταν τα επόμενα χρόνια καθώς άρχισαν να βλέπουν τα αναμφισβήτητα οφέλη που έφερε αυτό το νέο πρόγραμμα στους μαθητές τους.»

Σύμφωνα με πληροφορίες, τα μεγάλα παιχνίδια στο σχολείο στις αρχές του 1900 απέσπασαν έως και 1.200 θεατές.

Αμέσως μετά από αυτόν τον πρώτο αγώνα, οι γυναίκες άρχισαν να παίζουν μπάσκετ σε ολόκληρη τη χώρα. Ο πρώτος διασυλλογικός αγώνας πραγματοποιήθηκε στις 4 Απριλίου 1896, και τέθηκαν αντιμέτωποι το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ με το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια.

Η Μπέρενσον δημοσίευσε τους κανόνες μπάσκετ γυναικών το 1901

Το 1901, οι κανόνες της Μπέρενσον δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά σε έναν οδηγό γυναικείου μπάσκετ που εκδόθηκε από τη Spalding, μια εταιρεία αθλητικών ειδών.

Οι κανόνες αναθεωρήθηκαν το 1913 και ξανά το 1915, αλλά σημαντικές αλλαγές δεν έγιναν ξανά παρά τη δεκαετία του 1960, λέει ο Γιανγκ

«Μερικά κολέγια πίεσαν να επιφέρουν ακόμη μεγαλύτερες αλλαγές από όσες θα μπορούσε να υποστηρίξει η Σέντα σε μια προσπάθεια να κάνει το παιχνίδι πιο γρήγορο και πιο ανταγωνιστικό», λέει o Μέλνικ. «Αλλά κράτησε αυτή τη γραμμή, αν και ορισμένες ομάδες παρ’ όλα αυτά βγήκαν έξω από εκείνες που είχε χαράξει. .”

Η Μπέρενσον, η οποία πέθανε το 1954, προώθησε με λαχτάρα το μπάσκετ για το υπόλοιπο της ζωής της.

Και, το 1985, αυτή και η πρώην παίκτρια και προπονήτρια του κολεγίου, Μάργκαρετ Γουέιντ έγιναν οι πρώτες γυναίκες που κατοχυρώθηκαν στο Naismith Basketball Hall of Fame στο Σπρίνγκφιλντ.