Τα χρόνια μετά την Άλωση, η «Κόκκινη Μηλιά» κι ο «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς»

29 Μαΐου 1453: Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία καταλύεται. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία προελαύνει.

Ο παγκόσμιος χάρτης διαφοροποιείται όσο η Οθωμανική Αυτοκρατορία επεκτείνεται και η Άλωση της Κωνσταντινούπολης αποτελεί το πλέον καταλυτικό γεγονός.

Πώς πορεύονται στη συνέχεια οι υπόδουλοι πληθυσμοί; Τι σημαίνουν οι συμβολικοί χαρακτηρισμοί «Κόκκινη Μηλιά» και «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς»; Αυτό είναι το πρώτο μέρος του αφιερώματος «200 Χρόνια Ελεύθερη Ελλάδα».

«Έμεινε μια μαγιά»

Ύστερα από την Άλωση άρχισε να καλλιεργείται μία ιδεολογία που ήθελε το υπόδουλο Γένος να συμβιβάζεται και να υποτάσσεται. Μόνο έτσι θα επιβίωνε τα επόμενα χρόνια που αναμένονταν δύσκολα.

Παράλληλα, εγκαθιδρύθηκε ένα νέο ουσιαστικά πατριαρχείο που ηγεμόνευε του χριστιανικού ορθόδοξου ποιμνίου και η έδρα του ήταν στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης.

Οι ρίζες του ελληνισμού ήταν τόσο βαθιές που πολύ δύσκολα θα χάνονταν. Όπως έλεγε και ο Ιωάννης Μακρυγιάννης, «έμεινε μια μαγιά». Αυτή η «μαγιά» κράτησε την πίστη, τις παραδόσεις και υπέμενε τη σκλαβιά, χωρίς ποτέ να απωλέσει την ελπίδα της.

Αρχικά, οι περισσότεροι κράτησαν παθητική στάση και φάνηκαν να αποδέχονται το νέο καθεστώς, όμως θα ερχόταν το πλήρωμα του χρόνου και οι απαραίτητες ζυμώσεις για κάτι καινούργιο.

Για δεκαετίες δεκαετιών οι γκιαούρηδες, όπως χαρακτηρίζονταν οι μη-Μουσουλμάνοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κυρίως οι Χριστιανοί στα Βαλκάνια, δεν πίστευαν στις δικές τους αποκλειστικές δυνάμεις.

Πότε από τους Φράγκους και πότε από τους ομόδοξους Ρώσους (έπειτα από την εμφάνιση του Μεγάλου Πέτρου), ήλπιζαν σε μία έμπρακτη βοήθεια που θα οδηγούσε σε ένα στέρεο απελευθερωτικό κίνημα.

Δυστυχώς για τους ραγιάδες, μεταξύ των οποίων οι Έλληνες της αυτοκρατορίας, που δεν στρατεύονταν, πλήρωναν επιπλέον φόρο και σε αντάλλαγμα προστατεύονταν από το κράτος, αυτό δεν έμελλε να συμβεί μέχρι το 1827.

Σε τέτοιες περιπτώσεις κυκλοφορούν διαρροές που αποτελούν «παρηγοριά στον άρρωστο». Μέχρι και φήμη περί πιθανού εκχριστιανισμού του Μεχμέντ (Μωάμεθ) Β’ του Πορθητή είχε κυκλοφορήσει στην Κωνσταντινούπολη!

 

«Θα σηκωθεί ο βασιλιάς»

Οι πιο «ρεαλιστές» από την πλευρά των υπόδουλων έβλεπαν ως μοναδική διέξοδο σωτηρίας τη συνύπαρξη με τους κατακτητές. Να υπήρχε δηλαδή ένα είδος «συναδέλφωσης», ακόμη κι αν δεν εξασφαλίζονταν όροι ισοτιμίας.

Άλλοι πίστευαν ότι η έχθρα μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών οφειλόταν στον θρησκευτικό παράγοντα και προσπαθούσαν να βρουν κοινά σημεία, προκειμένου να προωθηθεί ένα μοντέλο δυαδικού, ισλαμοχριστιανικού, κράτους.

Αυτά σε γενικές γραμμές αναφέρονται ενδεικτικά για να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι εκείνους τους αιώνες οι διαχωρισμοί ήταν περισσότερο θρησκευτικοί παρά εθνολογικοί. Εξ ου και οι ανυπολόγιστοι εξισλαμισμοί που διενεργήθηκαν είτε διά της βίας, είτε από υστεροβουλία, είτε για λόγους συμφερόντων.

Ο συμπαγέστερος, πάντως, πυρήνας παρέμεινε πιστός στη θρησκεία του. Παρέμεινε δηλαδή συνδεδεμένος (και) με το συναισθηματικό/ηθικό σκέλος. Οι ιστορικοί δεν θα πρέπει να παραβλέπουν αυτά τα στοιχεία. Όπως μετεπαναστατικά εκφράστηκε η «Μεγάλη Ιδέα», αντίστοιχα προεπαναστατικά οι σκλαβωμένοι Έλληνες γαλουχήθηκαν με την παράδοση του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά» και της «Κόκκινης Μηλιάς».

«Θα σηκωθεί ο βασιλιάς και θα μπει στην Πόλη από τη Χρυσόπορτα και κυνηγώντας με τα φουσάτα του τους Τούρκους θα τους διώξει ως την Κόκκινη Μηλιά. Και θα γίνει μεγάλος σκοτωμός που θα κολυμπήσει το μουσκάρι (=μοσχάρι) στο αίμα», αναφέρει ο πρόδρομος της επιστήμης της λαογραφίας στη χώρα Νικόλαος Πολίτης, του οποίου ο κληρικός (και συνονόματος) παππούς συμμετείχε στη Μάχη στο Μανιάκι.

Το σύμβολο «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς» επιδέχεται πολλές ερμηνείες, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι για τους Έλληνες δεν θεωρείτο κάτι μεταφυσικό. Η… συνύπαρξη με τόσα αγάλματα, τα οποία ασκούσαν περισσή υποβολή, έπαιξε δραστικό ρόλο. Προσελάμβαναν δηλαδή σχήμα βασιλιά που είχε «μαρμαρωθεί», ήτοι είχε «παγώσει» από τη σκλαβιά.

 

Υπάρχει και το συναισθηματικό σκέλος

Η «Κόκκινη Μηλιά» θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως «μεγάλη πόλη». Αυτός ήταν ο χαρακτηρισμός που έδιναν οι Οθωμανοί στις προφητείες τους πολύ πριν από την Άλωση. Η Κωνσταντινούπολη ήταν μία μεγάλη πόλη, επομένως πιθανώς να ήταν αυτή καθ’ εαυτήν.

Ο Νικόλαος Πολίτης, από την πλευρά του, υποστηρίζει ότι «Κόκκινη Μηλιά» είναι το Μονοδένδριον, το οποίο αναφέρεται συχνά στις βυζαντινές παραδόσεις.

Όποια κι αν είναι η πραγματική ερμηνεία του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά» και της «Κόκκινης Μηλιάς», οι ιστορικοί οφείλουν πλάι στο στρατιωτικό, το οικονομικό και το πολιτικό, να εντάσσουν και το συναισθηματικό σκέλος.

Μία επανάσταση είναι, επί της ουσίας, ένα παράγωγο ζυμώσεων ιστορικών συνθηκών. Εκείνη του 1821 δεν θα είχε την απαιτούμενη «έκρηξη» αν δεν είχαν προηγηθεί οι παλαιές προφητείες και τα προφητικά βιβλία.

Το πρώτο μέρος του αφιερώματος «200 Χρόνια Ελεύθερη Ελλάδα» ολοκληρώνεται με μία φράση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στα «Απομνημονεύματα».

«Αφού χαλιώντας η Κωνσταντινούπολις επυκνώθη ολούθε το σκοτάδι της δουλείας, συνέβη εις την ελληνικήν φυλήν, ό,τι συμβαίνει την νύχτα εις τον κόσμον, που η ώρα η πλέον σκοτεινή, η πλέον θαμπή της νυχτός είναι η ώρα που σιμώνει το φως της ημέρας».

Μείνετε συντονισμένοι για το δεύτερο μέρος, το οποίο περιλαμβάνει την αρχαιοελληνική επίδραση στη διαμόρφωση των υπόδουλων Ελλήνων…