Το πείραμα που απέδειξε ότι οι άνθρωποι έχουμε τύφλωση στην αλλαγή
Σε ένα διάσημο πείραμα, οι μισοί άνθρωποι δεν πρόσεξαν ότι το άτομο που μιλούσαν αντικαταστάθηκε από κάποιον άλλο.
Τι θα έκανες αν το άτομο που μιλούσες άλλαζε ξαφνικά μπροστά σου και εσύ δεν το καταλάβαινες καν; Αυτό ακριβώς δοκίμασαν οι ψυχολόγοι Daniel Simons και Daniel Levin, αποκαλύπτοντας ένα από τα πιο εντυπωσιακά κενά της ανθρώπινης αντίληψης: την τύφλωση στην αλλαγή. Το πείραμα τους έδειξε ότι σχεδόν το 50% των ανθρώπων δεν παρατηρούν όταν το άτομο που έχουν μπροστά τους αντικαθίσταται από κάποιον άλλον – αρκεί η αλλαγή να συμβεί με μια μικρή οπτική διακοπή.
Το πείραμα ήταν απλό. Ένας ηθοποιός ξεκινούσε μια συζήτηση με έναν ανυποψίαστο συμμετέχοντα. Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, κάποιος περνούσε ανάμεσα τους μεταφέροντας ένα μεγάλο αντικείμενο, κρύβοντας στιγμιαία τον ηθοποιό. Σε εκείνο το δευτερόλεπτο, ένας άλλος ηθοποιός έπαιρνε τη θέση του πρώτου και συνέχιζε τη συζήτηση σαν να μην άλλαξε τίποτα. Το εντυπωσιακό ήταν ότι σχεδόν οι μισοί συμμετέχοντες δεν παρατήρησαν την αλλαγή!
Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται change blindness ή στα ελληνικά “τύφλωση στην αλλαγή”, και αποδεικνύει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν καταγράφει τα πάντα στο οπτικό του πεδίο, όπως θα φανταζόταν κανείς. Αντίθετα, βασίζεται σε προσδοκίες και μοτίβα, αγνοώντας συχνά ακόμα και μεγάλες αλλαγές αν δεν είναι στο επίκεντρο της προσοχής του.
Η ανακάλυψη αυτή έχει τεράστιες επιπτώσεις. Δείχνει γιατί οι αυτόπτες μάρτυρες μπορεί να κάνουν τόσο σοβαρά λάθη, γιατί οι κινηματογραφικοί συντελεστές μπορούν να κρύψουν αλλαγές στα πλάνα χωρίς να τις προσέξει κανείς, και γιατί ο ανθρώπινος εγκέφαλος συχνά “γεμίζει τα κενά” αντί να επεξεργάζεται κάθε λεπτομέρεια του περιβάλλοντος του.
Μπορεί να νομίζουμε ότι έχουμε τον πλήρη έλεγχο της προσοχής μας, αλλά το φαινόμενο της τύφλωσης στην αλλαγή αποδεικνύει πως ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο ασυνείδητες παρανοήσεις. Ίσως την επόμενη φορά που μιλήσεις με κάποιον, να παρατηρήσεις λίγο καλύτερα αν είναι όντως ο ίδιος άνθρωπος…
Γρηγόρης Κεντητός
Γράφω για πράγματα που με συναρπάζουν, αλλά φροντίζω πάντα να τα ερευνώ σαν να τα μελετούσα για πρώτη φορά. Αναζητώ τη σύνδεση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, το ανθρώπινο μέσα στο ακαδημαϊκό, και τη γνώση που μπορεί να μεταφερθεί με τρόπο απλό, ακριβή και ζωντανό. Είτε πρόκειται για έναν αρχαίο πόλεμο είτε για ένα φαινόμενο της εποχής μας, στηρίζομαι πάντα σε πρωτογενές υλικό, πραγματικές πηγές και σοβαρή τεκμηρίωση. Θέλω κάθε κείμενο να αξίζει τον χρόνο του αναγνώστη — και τον δικό μου.
για άμεση κι έγκυρη ενημέρωση.
