Το έκλεψαν, το πούλησαν, το έκαψαν και το έκρυψαν σε αλατωρυχείο. Το πιο κυνηγημένο έργο τέχνης στην ιστορία.

Το 1432 ολοκληρώθηκε ένας πίνακας που δεν έμοιαζε με κανέναν άλλον. Είχε δεκάδες σκηνές, μορφές που μοιάζουν να ζουν, χρώματα που δεν ξεθώριασαν ποτέ. Έγινε τόσο σπουδαίος που μέσα σε λίγα χρόνια τον ζήλευαν βασιλιάδες, ληστές, αυτοκράτορες και δικτάτορες. Ήταν το Πολύπτυχο της Γάνδης. Και η ιστορία του δεν είναι μόνο τέχνη. Είναι επιβίωση.

Το έργο αποτελείται από 24 ξεχωριστές ζωγραφισμένες επιφάνειες, σε πτυσσόμενα φύλλα. Είναι τεράστιο — όταν ανοίγει φτάνει τα 3,5 επί 4,6 μέτρα. Η λεπτομέρεια στα πρόσωπα, στα αντικείμενα, ακόμη και στα μαλλιά, είναι ακραία. Μερικά φύλλα δείχνουν σκηνές της Βίβλου. Άλλα δείχνουν αγγέλους να τραγουδούν, προφήτες να κοιτούν σαν να ζωντανεύουν από τις σκιές. Ένα από τα πρώτα αριστουργήματα του δυτικού ρεαλισμού. Και ένα από τα πρώτα έργα που έγιναν στόχος καταστροφής.

Το 1566, οι προτεστάντες κατέστρεφαν καθολικές εικόνες. Το πολύπτυχο γλίτωσε από θαύμα. Το 1794, οι στρατιώτες του Ναπολέοντα το πήραν μαζί τους και το μετέφεραν στο Παρίσι. Έμεινε εκεί μέχρι την πτώση του. Μετά, το 1816, πουλήθηκαν κάποια φύλλα σε Γερμανό έμπορο. Ένα άλλο σώθηκε από πυρκαγιά το 1822. Ήταν φανερό: κάποιος ήθελε το έργο αυτό να χαθεί. Αλλά αυτό δεν το επέτρεψε.

Το 1934, το πιο διάσημο κομμάτι του, οι «Δίκαιοι Κριτές», κλάπηκε μέσα από τον ναό του Αγίου Βάβου. Ο κλέφτης άφησε πίσω του την πίσω όψη του πίνακα και ένα σημείωμα. Ζητούσε λύτρα. Δεν τα πήρε ποτέ. Το κομμάτι δεν βρέθηκε ποτέ. Αυτό που βλέπει σήμερα ο κόσμος είναι αντίγραφο.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το 1942, ο Χίτλερ διέταξε να μεταφερθεί όλο το έργο στη Γερμανία. Το έκρυψαν σε αλατωρυχείο, μαζί με εκατοντάδες άλλα έργα τέχνης, για να το προστατεύσουν από τους βομβαρδισμούς. Όμως οι Γερμανοί είχαν σχέδιο. Αν πλησίαζαν οι Σύμμαχοι, θα το ανατίναζαν. Η σωτηρία του ήρθε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή.

Σήμερα, το πολύπτυχο έχει αποκατασταθεί. Εκτίθεται στον καθεδρικό ναό της Γάνδης, στο Βέλγιο, πίσω από θωρακισμένο γυαλί και με αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Από τα 24 τμήματά του, μόνο ένα λείπει — εκείνο που δεν βρέθηκε ποτέ.