Είδαν τις φωτογραφίες του και νόμιζαν ότι ήταν ψεύτικες. Είχαν τραβηχτεί 100 χρόνια πριν

Όταν οι εικόνες εμφανίστηκαν στο site της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου το 2001, ο κόσμος πίστεψε πως κάποιος είχε χρωματίσει ψηφιακά παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Ρωσίας. Μόνο που δεν ήταν έτσι. Οι φωτογραφίες ήταν αυθεντικά έγχρωμες. Και το πιο απίστευτο; Είχαν τραβηχτεί πριν από την Επανάσταση, από το 1905 έως το 1916.

Ο άνθρωπος που τις τράβηξε λεγόταν Σεργκέι Μιχαήλοβιτς Προκούντιν-Γκόρσκι. Ήταν φωτογράφος, χημικός, μαθητής του Μεντελέγιεφ και ο πρώτος που επιχείρησε να αποτυπώσει ολόκληρη τη Ρωσική Αυτοκρατορία… σε χρώμα. Ο ίδιος ο Νικόλαος Β΄ τού έδωσε προσωπική εντολή: να ταξιδέψει με ειδικό βαγόνι-εργαστήριο και να φωτογραφίσει κάθε γωνιά του απέραντου κράτους, από τον Καύκασο μέχρι τη Σιβηρία.

Το χρώμα τότε δεν υπήρχε όπως το ξέρουμε. Ο Προκούντιν-Γκόρσκι χρησιμοποιούσε τρεις λήψεις για κάθε φωτογραφία — μία με κόκκινο φίλτρο, μία με πράσινο και μία με μπλε. Συνδύαζε τα αρνητικά και τα πρόβαλλε με δική του συσκευή για να δημιουργήσει μια εικόνα που έμοιαζε με θαύμα. Δεν υπήρχε άλλο μέσο για να δεις έτσι τη Ρωσία. Και κανείς δεν το ξανακατάφερε για δεκαετίες.

Φωτογράφισε χωριά, εργοστάσια, ποτάμια, μοναστήρια, ανθρώπους με βλέμμα γαλήνιο, παιδιά που έπαιζαν μπροστά στην κάμερα χωρίς να ξέρουν ότι θα μείνουν για πάντα έτσι. Αποτύπωσε τον Λέοντα Τολστόι λίγους μήνες πριν πεθάνει. Φωτογράφισε το πρόσωπο της Ρωσίας πριν αυτό διαλυθεί από την Επανάσταση και τους πολέμους. Κι έπειτα χάθηκε.

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Προκούντιν-Γκόρσκι έφυγε για τη Γαλλία. Πέθανε στο Παρίσι, το 1944, χωρίς κανείς να θυμάται το έργο του. Οι φωτογραφίες του έμειναν ξεχασμένες. Κάποιες τις πήρε μαζί του, κάποιες τις άφησε πίσω. Τελικά, η οικογένειά του πούλησε την κύρια συλλογή στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου για 5.000 δολάρια το 1948. Κανείς δεν ήξερε τότε πόσο σπουδαίες ήταν.

Μόνο με την έλευση της ψηφιακής τεχνολογίας αποκαλύφθηκε η μαγεία τους. Χρειάστηκαν ειδικά λογισμικά, μαθηματικοί αλγόριθμοι, και χιλιάδες ώρες εργασίας για να ευθυγραμμιστούν οι τρεις λήψεις κάθε φωτογραφίας. Το αποτέλεσμα; Μια ρωσική αυτοκρατορία που μοιάζει να ζει ακόμα. Όχι σε πίνακα, ούτε σε ταινία εποχής. Σε πραγματικό φως.

Οι φωτογραφίες του Προκούντιν-Γκόρσκι δεν είναι αναπαράσταση. Είναι μαρτυρία. Κάθε φορά που τις κοιτάζεις, βλέπεις έναν κόσμο που έφυγε, όπως πραγματικά ήταν. Κι ας πέρασε πάνω από έναν αιώνα.