Είναι μορφωμένοι. Ξέρουν τι σημαίνει η λέξη, πώς προφέρεται, αλλά δεν θυμούνται πώς γράφεται. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Σε μια χώρα που η γραφή είναι τέχνη αιώνων, εκατομμύρια μορφωμένοι άνθρωποι σηκώνουν το στυλό και παγώνουν. Θέλουν να γράψουν τη λέξη, τη σκέφτονται καθαρά, την προφέρουν τέλεια. Κι όμως, δεν θυμούνται τα ιδεογράμματα. Δεν θυμούνται ούτε τον πρώτο χαρακτήρα. Είναι ένα φαινόμενο που στην Κίνα έχει πλέον όνομα: 提笔忘字 – σηκώνεις το στυλό και ξεχνάς το γράμμα.

Το φαινόμενο είναι γνωστό ως “character amnesia” και έχει πάρει διαστάσεις. Άνθρωποι που μιλούν άπταιστα κινέζικα, που γράφουν ποιήματα στο κινητό τους και στέλνουν κείμενα γεμάτα νόημα, αδυνατούν να αποτυπώσουν στο χαρτί ακόμα και τις πιο απλές λέξεις. Όχι γιατί δεν ξέρουν. Αλλά γιατί δεν έχουν πια την κίνηση στο χέρι, τη μυϊκή μνήμη της γραφής.

Αιτία; Το πληκτρολόγιο. Στα κινέζικα, δεν γράφεις χαρακτήρες πλήρως. Πληκτρολογείς τη φωνητική μορφή της λέξης (π.χ. “zhongguo” για “Κίνα”) και ο υπολογιστής σού δίνει λίστα επιλογών. Αρκεί να επιλέξεις το σωστό ιδεόγραμμα με ένα κλικ. Δεν χρειάζεται να θυμάσαι strokes, γραμμές ή ριζικά.

Έτσι, ενώ η προφορική γλώσσα και η αναγνώριση χαρακτήρων παραμένουν ενεργές, η ικανότητα παραγωγής εξαφανίζεται. Οι ίδιοι οι Κινέζοι παραδέχονται πως γράφουν πολύ λιγότερο με το χέρι απ’ ό,τι παλιά. Ό,τι δεν χρησιμοποιείται, ξεχνιέται. Ακόμα κι αν το ξέρεις, ακόμα κι αν το αγαπάς.

Η φράση 提笔忘字 (tí bǐ wàng zì) έχει γίνει καθημερινή. Την ακούς παντού: σε γραφεία, πανεπιστήμια, ακόμα και σε σχολεία. Δάσκαλοι εξηγούν ότι οι μαθητές δυσκολεύονται όχι να μάθουν, αλλά να κρατήσουν τις λέξεις στο χέρι τους. Είναι σαν να μαθαίνεις πιάνο και να σταματάς να παίζεις για χρόνια.

Η κατάσταση έχει ανησυχήσει εκπαιδευτικούς, συγγραφείς και γλωσσολόγους. Κάποιοι τη θεωρούν νέα μορφή αναλφαβητισμού. Όχι επειδή οι άνθρωποι δεν ξέρουν – αλλά επειδή έχουν χάσει την πρακτική πρόσβαση σε κάτι τόσο βαθιά δικό τους: τη γραφή. Η τεχνολογία, που υποσχέθηκε τα πάντα, πήρε μαζί της και το γράψιμο με το χέρι.

Δεν πρόκειται μόνο για μια κινεζική ανησυχία. Το ίδιο συμβαίνει παντού. Στην Ιαπωνία, στην Κορέα, και ακόμη και στη Δύση, η χειρόγραφη δεξιότητα φθίνει. Όμως στην Κίνα, όπου κάθε χαρακτήρας είναι μικρό έργο τέχνης, η απώλεια φαίνεται μεγαλύτερη. Δεν ξεχνάς μια λέξη. Ξεχνάς μια ιστορία 3.000 ετών.