Υπάρχει τρόπος να αλλάξουμε το κλίμα και να μην έχουμε καύσωνες στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα δεν ήταν πάντα μια χώρα με καλοκαίρια που μυρίζουν κάρβουνο και πίσσα. Υπήρχαν εποχές όπου ο Ιούνιος ήταν γλυκός, ο Ιούλιος υποφερτός, και ο Αύγουστος έφερνε καύσωνες που διαρκούσαν λίγες μόνο μέρες. Σήμερα, όμως, έχουμε φτάσει στο σημείο να μετράμε πάνω από 40 μέρες το χρόνο με θερμοκρασίες πάνω από 37 βαθμούς. Το ερώτημα είναι απλό: μπορούμε να κάνουμε κάτι; Και αν ναι, γιατί δεν το κάνουμε ήδη;

Η επιστήμη το λέει ξεκάθαρα. Οι καύσωνες στην Ελλάδα γίνονται συχνότεροι και εντονότεροι λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η Ανατολική Μεσόγειος είναι μια από τις περιοχές που θερμαίνονται ταχύτερα σε όλο τον κόσμο. Αν η παγκόσμια μέση θερμοκρασία ανέβει κατά 2°C, στην Ελλάδα αυτή η αύξηση θα είναι έως και 4°C. Σημαίνει ότι εκεί που κάποτε είχαμε 10 μέρες καύσωνα τον χρόνο, τώρα θα έχουμε 50. Ήδη οι πόλεις όπως η Λάρισα και η Αθήνα ζουν πάνω από 200 ώρες καύσωνα κάθε χρόνο. Και τα χειρότερα δεν ήρθαν ακόμα.

Αλλά μπορεί να αναστραφεί αυτό; Οι ειδικοί λένε: ναι, αλλά μόνο αν γίνει γρήγορα, συντονισμένα και μαζικά. Το πρώτο βήμα είναι η μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλη χώρα, θα πρέπει να φτάσει σε μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2050. Αυτό σημαίνει τέρμα στα λιγνιτικά εργοστάσια, καθαρή ενέργεια από ήλιο και άνεμο, αλλαγές στις μεταφορές και στα κτίριά μας. Σημαίνει όμως και κάτι πιο δύσκολο: αλλαγή τρόπου ζωής.

Και υπάρχει κι ένα άλλο επίπεδο, πιο τεχνολογικό, πιο ριζοσπαστικό: η γεωμηχανική. Είναι η ιδέα να αλλάξουμε το ίδιο το κλίμα, ελεγχόμενα. Υπάρχουν ήδη προτάσεις: να ψεκάσουμε αεροσόλ στον στρατοσφαιρικό ουρανό για να αντανακλούν το ηλιακό φως, να ρίχνουμε σίδηρο στους ωκεανούς για να μεγαλώσουν τα φύκια που απορροφούν CO₂, ή να εγκαταστήσουμε τεράστιους καθρέφτες στο διάστημα. Το 2022, μια αμερικανική εταιρεία προκάλεσε σάλο επειδή έκανε μικρής κλίμακας πείραμα γεωμηχανικής χωρίς άδεια, ρίχνοντας διοξείδιο του θείου στην ατμόσφαιρα. Ήταν μόνο η αρχή.

Υπάρχουν κι άλλες τεχνολογίες: τεχνητά σύννεφα που καθρεφτίζουν την ακτινοβολία, ή ακόμα και μηχανές «άμεσης δέσμευσης άνθρακα» που απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα σαν γιγάντια φίλτρα αέρα. Στην Ισλανδία λειτουργεί ήδη το Orca, το μεγαλύτερο τέτοιο εργοστάσιο στον κόσμο. Αλλά για να πιάσει τόπο, θα πρέπει να φτιαχτούν χιλιάδες τέτοια εργοστάσια. Προς το παρόν, είναι απλώς σταγόνα στον ωκεανό.

Κι όμως, η πιο δυνατή τεχνολογία είναι η παλιότερη: τα δέντρα. Η αναδάσωση, αν γίνει συντονισμένα, έχει τη δύναμη να αλλάξει το μικροκλίμα μιας περιοχής. Οι πράσινες στέγες και οι λεωφόροι με δέντρα μειώνουν τη θερμοκρασία της πόλης μέχρι και 7 βαθμούς. Η Αθήνα θα μπορούσε να είναι μια πράσινη πόλη, αλλά παραμένει μια άναρχη τσιμεντούπολη.

Αν τελικά τα καταφέρουμε, αν σταματήσουμε τις εκπομπές και ταυτόχρονα αφαιρούμε διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, τότε το κλίμα μπορεί να σταθεροποιηθεί γύρω στο 2100. Δεν θα επιστρέψουμε στο 1980, αλλά μπορεί να αποφύγουμε το σενάριο της κόλασης. Αν αποτύχουμε, τότε η Ελλάδα το 2100 θα μοιάζει περισσότερο με τη Σαουδική Αραβία παρά με την Ιταλία.

Και η τελική ερώτηση: μπορεί να γίνει αυτό μόνο από την Ελλάδα; Όχι. Αλλά η Ελλάδα μπορεί να δείξει τον δρόμο, όπως έκανε τόσες φορές στην ιστορία. Αν δείξει ότι μπορεί να έχει καθαρές πόλεις, πράσινες ταράτσες, ηλιακή ενέργεια και κλιματικά ανθεκτικές κοινότητες, τότε δεν αλλάζει μόνο το δικό της μέλλον. Αλλάζει και το παράδειγμα.