Σωκράτης Γκιόλιας: «Ο ένοχος δεν τιμωρήθηκε», χάθηκε στη λήθη της γραφής!

Παρακάτω θα βρείτε ένα απόσπασμα. Είναι από τον Φαίδρο του Πλάτωνα. Ένα μέρος διαλόγου του Σωκράτη με τον μαθητή του. Στην ιστορία, ο Θευθ εξυμνεί την ανακάλυψη της γραφής. Τη θεωρεί «τέχνη». Το φάρμακο για την λήθη, το μέσο που θα βοηθήσει τον άνθρωπο να μην ξεχνά.

Ο Σωκράτης θέλει να δείξει πως η αλήθεια δεν είναι σε όσα γράφονται. Πως όταν η χρήση της γραφής δεν γίνεται σωστά, φέρνει πλάνη. Τα όσα γράφονται δεν είναι πάντα η αλήθεια. Είναι απλώς λέξεις που χρησιμοποιεί κάποιος άνθρωπος που υπηρετούν τον δόλο του, που μερικές φορές μπορεί να είναι η αλήθεια (του), αλλά άλλες φορές να είναι απλά το συμφέρον (του).

Την επικινδυνότητα της γραφής τη συναντάμε και σήμερα στα ηλεκτρονικά και στα έντυπα media. Μέσα σε όλα, θα διαβάσουμε και μισές αλήθειες, γεγονότα διαστρεβλωμένα, απόψεις καθοδηγούμενες που σε καμία περίπτωση ως γραπτά δεν λογίζονται σαν φάρμακο για τη μνήμη αλλά αντιθέτως μοιάζουν να είναι και η κατάλληλη συνταγή για την λήθη.

Έλεγε λοιπόν ο Σωκράτης στον μαθητή του την ιστορία του Θευθ, που ανέλυε στον Βασιλιά της Αιγύπτου την «ανακάλυψη» της γραφής:

«Αυτή η μάθηση (σ.σ. η γραφή), βασιλιά μου,» είπε ο Θευθ, «θα κάνει τους ανθρώπους σοφότερους και θα αυξήσει τη μνήμη τους· γιατί βρέθηκε το φάρμακο της μνήμης και της σοφίας.» Ο Βασιλιάς τότε απάντησε: «Πολύτεχνε Θευθ, άλλος έχει τη ικανότητα να γεννά τις τέχνες και άλλος να κρίνει αν οι τέχνες αυτές θα βλάψουν ή θα ωφελήσουν. Εσύ λοιπόν τώρα, σαν πατέρας που είσαι της γραφής, έδειξες εύνοια σ’ αυτήν. Η γραφή θα φέρει λήθη στις ψυχές όσων τη μάθουν, μια και αυτοί σίγουρα θα παραμελήσουν τη μνήμη τους· δείχνοντας εμπιστοσύνη στη γραφή, θα φέρνουν στη θύμησή τους κάτι όχι από μέσα τους, από τον ίδιο τον εαυτό τους, αλλά από κάποια ξένα εξωτερικά σημάδια. Αυτό που ανακάλυψες δεν είναι το φάρμακο της μνήμης αλλά της υπόμνησης. Στους μαθητές σου δεν φέρνεις την αληθινή σοφία αλλά μόνο την επίφαση της σοφίας. Τους κάνεις να ακούν πολλά χωρίς να τους διδάσκεις, και τελικά φθάνουν να νομίζουν ότι γνωρίζουν και πολλά, ενώ δεν γνωρίζουν τίποτε· γίνονται μάλιστα φορτικοί σε κάθε συντροφιά, αφού παριστάνουν τους σοφούς, χωρίς να είναι».

Στο πλαίσιο ενός φιλοσοφικού διαλόγου για την γραφή πριν 2,5 χιλιάδες χρόνια, μπορεί κάτι τέτοιο να μην ελλοχεύει μεγάλους ή μη αντιμετωπίσιμους για τη συλλογική μνήμη και «σοφία» κινδύνους. Στις μέρες μας όμως, το να μην αναγνωρίζει το κοινό την αλήθεια και την πραγματικότητα – έστω και μέρος της – μέσα από μια είδηση, να την αναπαράγει άκριτα και χωρίς την παραμικρή ενδελέχεια και εμβάθυνση είναι επικίνδυνο. Το ακόμα χειρότερο είναι ότι παγιώνει άποψη. Θεωρεί πως ότι διαβάσει/μάθει/δει είναι ακριβές- ανεξαρτήτως αν όντως είναι- μόνο και μόνο επειδή γράφτηκε.

Σήμερα συμπληρώνονται δέκα χρόνια από τον θάνατο του Σωκράτη Γκιόλια. Σε όλο αυτό το διάστημα η… τέχνη της γραφής υπηρέτησε περισσότερο τη λήθη και λιγότερο την αλήθεια. Συναντάμε θεωρίες σε λεγόμενα, αναλύσεις χωρίς νόημα σε «σεντόνια» των sites, άρθρα που εξυπηρετούν μόνο συμφέροντα σε εφημερίδες. Αυτό που δεν είδαμε ποτέ είναι το αυτονόητο. «Ο ένοχος δεν τιμωρήθηκε». Χάθηκε, φαίνεται, στη λήθη της γραφής.