Αν δεν κατήγγειλε τη γυναίκα του για μοιχεία, θεωρούνταν προαγωγός. Έχανε την περιουσία του και τον έστελναν εξορία

Ήταν το 18 π.Χ., όταν ο Οκταβιανός Αύγουστος αποφάσισε να τα βάλει με την παρακμή των ηθών της ρωμαϊκής κοινωνίας. Η Lex Julia de adulteriis coercendis δεν ήταν ένας απλός ηθικός κανόνας· ήταν ένας ποινικός νόμος. Όριζε για πρώτη φορά πως η μοιχεία ήταν ποινικό αδίκημα. Και όχι μόνο για τη γυναίκα.

Ο σύζυγος είχε υποχρέωση να την καταγγείλει. Αν δεν το έκανε, δεν θεωρούνταν απλώς αδύναμος ή απαθής. Θεωρούνταν ίδιος με τον προαγωγό. Και η τιμωρία του ήταν βαριά: εξορία, δήμευση μέρους της περιουσίας και διασυρμός ως leno, ένας άνδρας που αποκόμιζε όφελος από τη σεξουαλική δραστηριότητα της γυναίκας του.

Δεν είχε σημασία αν υπήρχε αγάπη, ούτε αν ήθελε να τη συγχωρέσει. Η αυτοκρατορική Ρώμη δεν ενδιαφερόταν για συναισθήματα. Ενδιαφερόταν για την pudicitia, την αγνότητα, που είχε γίνει υπόθεση του κράτους. Ο πατέρας μπορούσε να σκοτώσει την κόρη του αν τη συλλάμβανε επ’ αυτοφώρω. Ο σύζυγος όχι.

Η Lex Julia προσδιόριζε αυστηρά ποιος μπορούσε να σκοτώσει και ποιος απλώς να τιμωρήσει. Ο σύζυγος έπρεπε να πάρει διαζύγιο εντός ολίγων ημερών και να ξεκινήσει διαδικασία καταγγελίας. Αλλιώς, το ίδιο το κράτος στρεφόταν εναντίον του. Δεν ήταν απλώς θύμα. Ήταν συνένοχος.

Η γυναίκα, αν καταδικαζόταν, εξοριζόταν σε νησί. Ο εραστής επίσης. Αν όμως ήταν infamis, δηλαδή ηθοποιός ή μονομάχος, ο άντρας μπορούσε να τον σκοτώσει χωρίς συνέπειες. Αλλά αν αργούσε, τότε εκείνος θα βρισκόταν στο εδώλιο. Ήταν ένα παιχνίδι χρόνου και κοινωνικής τάξης.

Η νομική έννοια του lenocinium –του σιωπηλού προαγωγισμού– ήταν τόσο επικίνδυνη, που έφερε άνδρες να παρακαλούν για τη διάλυση του γάμου, για να μη χαρακτηριστούν συνεργοί. Η ηθική είχε γίνει εργαλείο ελέγχου και η οικογένεια, πεδίο επιβολής του κράτους.

Η ερωτική ζωή, ακόμη και των πιο ισχυρών, βρισκόταν υπό δημόσια εποπτεία. Και η ατιμία, όπως την εννοούσε η Ρώμη, ήταν μεταδοτική: μοιράζονταν εξορία, ντροπή, απώλεια. Ο άντρας που δεν κατήγγειλε, δεν ήταν απλώς απαθής. Ήταν συνεργός, καταδικασμένος, εξόριστος.