Γιατί οι κούκλες ήταν για αιώνες συνδεδεμένες με τα κορίτσια;

Οι πρώτες κούκλες που βρέθηκαν στην Ιστορία δεν ήταν παιχνίδια. Ήταν ειδώλια, με λατρευτικό ή μαγικό ρόλο. Όμως πολύ γρήγορα άρχισαν να χρησιμοποιούνται και από παιδιά. Και σχεδόν πάντα, τα παιδιά αυτά ήταν κορίτσια.

Στην Αίγυπτο, πριν 4.000 χρόνια, υπάρχουν ήδη στοιχεία για κούκλες από ξύλο ή πηλό, με κινητά μέλη ή μαλλιά από νήμα. Στην αρχαία Ελλάδα, τα κορίτσια πρόσφεραν τις αγαπημένες τους κούκλες στην Άρτεμη λίγο πριν τον γάμο τους — μια συμβολική μετάβαση από την παιδικότητα στη μητρότητα.

Στη Ρώμη, οι κούκλες ήταν συχνά κατασκευασμένες από ελεφαντόδοντο και ήταν δώρα σε νεαρές παρθένες. Ήταν, δηλαδή, παιχνίδι και προεικόνιση του ρόλου που τις περίμενε: να γίνουν μητέρες, να φροντίζουν, να σιωπούν.

Η κούκλα δεν ήταν απλώς αντικείμενο. Ήταν προσομοίωση. Ένα βήμα πριν τη ζωή. Μια μορφή εξάσκησης στο “πώς να φροντίζεις κάποιον”. Και σε μια κοινωνία όπου το φροντίζω ήταν «δουλειά του κοριτσιού», η κούκλα πήγαινε εκεί. Χωρίς να ρωτήσει κανέναν.

Καθώς περνούσαν οι αιώνες, η εικόνα αυτή ενισχύθηκε. Οι κούκλες έγιναν όλο και πιο “θηλυκές”. Είχαν φορέματα, καπελάκια, αξεσουάρ. Ποτέ κράνη, ξίφη ή τροχούς. Δεν εκπροσωπούσαν την περιπέτεια. Αντιπροσώπευαν το σπίτι, το μωρό, τη σταθερότητα, την ευθύνη.

Στον 20ό αιώνα, με τη Barbie, η εικόνα έγινε πιο μοντέρνα αλλά όχι λιγότερο στοχευμένη. Ψηλή, αδύνατη, ξανθιά. Όχι απλώς μητέρα. Πλέον και καριερίστα, νοικοκυρά, ταξιδιώτισσα, αλλά πάντα με το πρότυπο της εμφάνισης και της κοινωνικής αποδοχής.

Τα αγόρια σπάνια έπαιζαν με κούκλες. Κι όταν το έκαναν, γινόταν θέμα. Γιατί; Γιατί η φροντίδα, η εσωτερικότητα, η συναισθηματική προσέγγιση — θεωρήθηκαν για αιώνες «θηλυκά» χαρακτηριστικά.

Και όμως, στις σύγχρονες κοινωνίες το στερεότυπο αυτό αρχίζει να σπάει. Υπάρχουν πλέον κούκλες χωρίς φύλο, κούκλες διαφορετικών σωμάτων, ακόμα και εκπαιδευτικές “dad dolls” για μπαμπάδες.

Αλλά η βασική ερώτηση μένει: γιατί συνδέσαμε κάτι τόσο ανθρώπινο —την κούκλα, την προσωποποίηση, τη φροντίδα— μόνο με τα κορίτσια; Ίσως γιατί έτσι λειτουργούσε η κοινωνία. Ίσως γιατί έτσι μας βόλευε. Ίσως γιατί το να δίνεις ζωή… είναι κάτι που δεν θέλαμε ποτέ να το ζητήσει ένα αγόρι.