Είπε ότι δεν είμαστε Έλληνες. Και τότε ο Ζαμπέλιος του έδειξε τι σημαίνει Ρωμιός

Την εποχή που η Ελλάδα προσπαθούσε ακόμα να βρει την ταυτότητά της, ένας Αυστριακός ιστορικός, ο Φαλμεράιερ, πέταξε την πιο βαριά προσβολή: «Οι σύγχρονοι Έλληνες δεν είναι απόγονοι των αρχαίων. Είναι ένα χαρμάνι από Σλάβους, Αλβανούς και ό,τι έφερε η τουρκική θύελλα». Τα λόγια του έγιναν φωτιά. Και μέσα στις φλόγες, ένας άνθρωπος στάθηκε όρθιος για να αποδείξει πως η Ιστορία δεν είναι μόνο αίμα, αλλά και λέξη, τραγούδι, προσευχή και γλώσσα. Τον έλεγαν Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο.

Ο Ζαμπέλιος δεν ήταν απλώς ένας λόγιος της εποχής. Ήταν αυτός που πρώτος μίλησε για κάτι που σήμερα φαίνεται αυτονόητο: ότι ο Ελληνισμός δεν σταμάτησε με τον Περικλή και ξανάρχισε το 1821. Αντίθετα, συνέχισε να ζει μέσα στο Βυζάντιο, στα μοναστήρια, στα παραμύθια, στα τραγούδια που τραγουδούσαν οι γιαγιάδες στα βουνά. Και αυτή η συνέχεια ήταν πιο ζωντανή από οποιοδήποτε νομικό έγγραφο ή βασιλικό διάταγμα.

Με τα «Άσματα Δημοτικά της Ελλάδος» και τις «Βυζαντινές Μελέτες», ο Ζαμπέλιος δεν έγραψε απλά βιβλία. Έστησε γέφυρες. Από τον Όμηρο στους Κρητικούς αγώνες, από τους Παλαιολόγους στις μαντινάδες της Κρήτης και από τους αγίους της Ορθοδοξίας στη λαϊκή ποίηση. Και κυρίως, έδωσε στον όρο «Ρωμιός» τη θέση που του αξίζει: όχι ως ντροπή ή ντεμοντέ αυτοπροσδιορισμό, αλλά ως το νήμα που δεν κόπηκε ποτέ.

Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος ήταν αυτός που έδειξε πως αν ψάχνεις το παρελθόν σου μόνο με αρχαιολογικές σκαπάνες, θα βρεις μόνο πέτρες. Αν όμως ψάξεις στα λόγια του λαού, θα βρεις ψυχή. Και αυτή η ψυχή, λέγεται Ρωμιοσύνη.