Πώς λεγόταν παλιά το ποδήλατο και γιατί σε πέταγε κάτω κάθε 10 μέτρα
Πριν το πουν ποδήλατο, το έλεγαν βελοσιπέδη. Δεν είχε πετάλια, φρένα ή ελαστικά. Μόνο σίδερο, πόνο και ντροπή.
Ήταν ξύλινο, είχε έναν τροχό σαν ανεμόμυλο μπροστά και κανείς δεν μπορούσε να το οδηγήσει χωρίς να φάει τούμπα. Το έλεγαν βελοσιπέδη. Και μόνο η λέξη προκαλούσε τρόμο.
Δεν είχε αλυσίδα. Δεν είχε φρένα. Δεν είχε πετάλια. Στην πρώτη του εκδοχή, οι αναβάτες έσπρωχναν με τα πόδια τους στο έδαφος, σαν τα σημερινά παιδικά ποδηλατάκια ισορροπίας. Όμως τότε δεν το έκαναν για παιχνίδι. Το έκαναν για μετακίνηση. Οι περισσότεροι κατέληγαν να κουβαλάνε την ξύλινη κατασκευή στα χέρια τους, χτυπημένοι, γρατζουνισμένοι ή οργισμένοι.
Η λέξη “βελοσιπέδη” προήλθε από τα λατινικά: velox (ταχύς) + pes (πόδι). Το όχημα κινείτο μόνο με τη δύναμη των ποδιών. Δεν υπήρχε μετάδοση κίνησης, ούτε εργονομία, ούτε καν νόημα. Μόνο ιδρώτας και απογοήτευση.
Στη Γαλλία και την Αγγλία του 19ου αιώνα, το όχημα αυτό έγινε μόδα. Αλλά το παρατσούκλι του είπε όλη την αλήθεια: “boneshaker”. Δηλαδή “σείστης των οστών”. Όποιος το οδηγούσε, ένιωθε κάθε λακκούβα να του φτάνει στα νεφρά. Οι ρόδες ήταν από σίδερο, χωρίς ελαστικά. Το πλαίσιο από βαρύ ξύλο. Και το τιμόνι δεν είχε σχεδόν καμία αίσθηση στροφής.
Ο πρώτος που του έβαλε πεντάλ στον μπροστινό τροχό ήταν ο Pierre Michaux. Και τότε άρχισαν τα δύσκολα. Ο εμπρόσθιος τροχός έγινε τεράστιος, με διάμετρο πάνω από ενάμισι μέτρο. Οι αναβάτες έπρεπε να ανεβαίνουν με βηματάκι, σαν να καβαλάνε άλογο. Ήταν το λεγόμενο penny-farthing, το κλασικό γελοίο ποδήλατο με τον τεράστιο μπροστινό και το μικροσκοπικό πίσω τροχό. Πολύ γρήγορο – και φονικά επικίνδυνο.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα ήταν ότι δεν υπήρχε τρόπος να σταματήσεις γρήγορα. Αν χτυπούσες σε λακκούβα ή έκανες απότομη κίνηση, το σώμα εκσφενδονιζόταν μπροστά. Οι πτώσεις ονομάζονταν “taking a header”, γιατί συνήθως κατέληγες με το κεφάλι στο πεζοδρόμιο. Υπήρξαν αναφορές ακόμα και για σπασμένους αυχένες.
Όταν εμφανίστηκε το “safety bicycle” στα τέλη του 19ου αιώνα, η ανθρωπότητα αναστέναξε με ανακούφιση. Ήταν το πρώτο που έμοιαζε με το σημερινό ποδήλατο: δύο ίσοι τροχοί, αλυσίδα, φρένα. Από τότε σταμάτησαν να το λένε “βελοσιπέδη”. Και άρχισαν επιτέλους να το απολαμβάνουν.