Τι Σημαίνει Εντερλέζι;

Κάπου στα Βαλκάνια, εκεί που ο Μάιος φέρνει μυρωδιές από λουλούδια και καπνό, οι Ρομά μαζεύονται γύρω από φωτιές που τρεμοπαίζουν. Το Εντερλέζι δεν είναι απλώς μια λέξη· είναι ο ήχος των βιολιών που σκίζουν τη νύχτα, ένα τραγούδι που μιλά για την άνοιξη και την ψυχή ενός λαού χωρίς σύνορα. Η γιορτή αυτή, δεμένη με τον Άγιο Γεώργιο, τον “Τζουρτζόβντεν”, πέφτει στις 6 Μαΐου για όσους κρατούν το παλιό ημερολόγιο. Οι ρίζες της χάνονται πίσω, στην τουρκική “Hıdırellez”, μια τελετή που καλωσορίζει τη ζεστασιά, 40 μέρες μετά την ισημερία, μα οι Ρομά την έκαναν δική τους, γεμίζοντάς την με χρώματα και πόνο.

Φαντάσου τα παιδιά να τρέχουν ξυπόλητα στα χορτάρια, μαζεύοντας βότανα που λένε πως κρύβουν μαγεία. Οι γυναίκες πλένουν τα πρόσωπά τους στα ποτάμια με το πρώτο φως, ψιθυρίζοντας ευχές για υγεία, ενώ οι άντρες χορεύουν με βήματα βαριά σαν την ιστορία τους. Το τραγούδι “Εντερλέζι” ξεπηδά από τις φωνές τους, μια μελωδία που έφτασε στον κόσμο μέσα από τον Γκόραν Μπρέγκοβιτς και την ταινία του Κουστουρίτσα, Ο Καιρός των Τσιγγάνων. Εκεί, η σκηνή του Τζουρτζόβντεν στο ποτάμι ζωντανεύει: άνθρωποι βουτούν στο νερό, γιορτάζοντας τη ζωή, με τη μουσική να υφαίνει τη χαρά και τη θλίψη μαζί.

Η ιστορία του δεν σταματά στα Βαλκάνια. Οι Bijelo Dugme το έκαναν “Đurđevdan je”, ένα ερωτικό παράπονο που σπάει καρδιές. Η Άλκηστις Πρωτοψάλτη το τραγούδησε “Του Αϊ Γιώργη”, με στίχους που η Λίνα Νικολακοπούλου έπλεξε σαν ποίημα. Ακόμα και στον Μποράτ ακούστηκε, ξεστρατισμένο μα αναγνωρίσιμο. Κάθε εκδοχή κουβαλά το ίδιο πνεύμα: την ελπίδα που φυτρώνει μέσα από τη σκληράδα.

Στη Βουλγαρία, το λένε “Гергьовден” και οι χοροί γεμίζουν τα λιβάδια. Οι Ρομά το ζουν σαν καθρέφτη της ζωής τους: γεμάτο κίνηση, απώλειες, μα και μια φλόγα που δεν σβήνει. Είναι η άνοιξη που επιστρέφει, ένας ύμνος στην αντοχή, ένας χαιρετισμός στον ήλιο που ξαναγεννιέται.