Έφτασε στην Κέρκυρα και είδε γυμνούς ανθρώπους να ζουν δεμένοι στα χωράφια. Τους κρατούσαν εκεί γιατί τους θεωρούσαν τρελούς

Στην Κέρκυρα του 1839, ένας Άγγλος γιατρός αντίκρισε κάτι που δεν είχε ξαναδεί ούτε στην πιο υποβαθμισμένη γωνιά της Ευρώπης. Άνθρωποι γυμνοί, ημίγυμνοι, περιφέρονταν σε χωράφια, δεμένοι με αλυσίδες, κλεισμένοι σε στάβλους ή μάντρες. Κάποιοι ζούσαν εκεί ολόκληρες δεκαετίες, όχι επειδή είχαν διαπράξει κάποιο έγκλημα — αλλά επειδή οι συγγενείς τους τούς θεωρούσαν “τρελούς”.

Οι ντόπιοι δεν κατέφευγαν σε γιατρούς ούτε αναζητούσαν θεραπεία. Η τρέλα στα Ιόνια Νησιά δεν ήταν ζήτημα ιατρικό αλλά οικογενειακό και πολιτισμικό. Ο καθένας φρόντιζε τον “δικό του τρελό” με τον τρόπο που ήξερε. Συχνά, αυτός ο τρόπος σήμαινε απομόνωση, αλυσόδεμα και ντροπή. Ο Άγγλος γιατρός σημειώνει πως υπήρχε σχεδόν κοινή πεποίθηση ότι «σε κάθε οικογένεια υπάρχει τουλάχιστον ένας».

Το πιο σοκαριστικό δεν ήταν μόνο η εικόνα των δεμένων ανθρώπων που έτρωγαν χώμα και έτρεχαν ξυπόλυτοι. Ήταν η αντίθεση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Στην ηπειρωτική χώρα, την ίδια χρονιά, δεν υπήρχε ούτε μία καταγεγραμμένη περίπτωση ψυχικής ασθένειας. Οι τρελοί στην ηπειρωτική Ελλάδα ήταν τόσο σπάνιοι, που πολλοί Ευρωπαίοι θεωρούσαν πως «οι Έλληνες είναι άνοσοι στην τρέλα».

Η κατάσταση στην Κέρκυρα, που ανήκε ακόμα στους Άγγλους, ήταν διαφορετική. Η ψυχική ασθένεια φαινόταν σχεδόν κληρονομική, διαπερνούσε οικογένειες και γειτονιές. Και το πιο τρομακτικό: κανείς δεν φαινόταν να εκπλήσσεται. Ο γιατρός παρατηρεί πως «οι άνθρωποι που συντηρούσαν έναν τρελό δεν έδειχναν συμπόνια ούτε φόβο. Τον θεωρούσαν κάτι το απολύτως φυσιολογικό».

Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους δεν είχαν ποτέ καμία διάγνωση. Κάποιοι απλώς συμπεριφέρονταν αλλόκοτα ή είχαν ψυχικά τραύματα από πολέμους, πείνα, ή κοινωνική περιθωριοποίηση. Άλλοι ήταν πιθανώς άτομα στο φάσμα του αυτισμού, με επιληπτικά επεισόδια ή ακόμα και με μοναχικό χαρακτήρα. Η κοινωνία, όμως, δεν ξεχώριζε τίποτε απ’ όλα αυτά.

Η Αγγλική Διοίκηση υποσχέθηκε να δημιουργήσει ψυχιατρική υποδομή, αλλά μέχρι τότε, οι άνθρωποι αυτοί συνέχισαν να ζουν δεμένοι, απογυμνωμένοι, σιωπηλοί. Δεν φώναζαν πια. Είχαν μάθει πως κανείς δεν τους άκουγε.