Γιατί η χρυσή τομή συμβολίζεται με το ελληνικό γράμμα Φ και τι σχέση έχει ο Παρθενώνας

Η χρυσή τομή δεν είναι απλώς ένας αριθμός. Είναι μια αναλογία που επανεμφανίζεται σε ό,τι θεωρούμε αισθητικά άρτιο. Από τα πέταλα των λουλουδιών μέχρι τις κορνίζες των πινάκων και από τα ανθρώπινα σώματα μέχρι τα μνημεία της αρχαιότητας. Ο αριθμός 1,618… έχει γίνει συνώνυμος της αρμονίας και της φυσικής ισορροπίας.

Το γράμμα Φ που τη συμβολίζει δεν είναι τυχαίο. Είναι το πρώτο γράμμα του ονόματος Φειδίας, του μεγάλου Έλληνα γλύπτη και αρχιτέκτονα του 5ου αιώνα π.Χ. Ο άνθρωπος που επιμελήθηκε τον διάκοσμο του Παρθενώνα, αλλά και τα αγάλματα της Ακρόπολης, θεωρείται σύμβολο της απόλυτης αισθητικής τελειότητας. Και η χρυσή τομή… ο μαθηματικός της καθρέφτης.

Ο συμβολισμός του γράμματος Φ προτάθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Ήταν ο Αμερικανός μαθηματικός Mark Barr που, αναζητώντας ένα γράμμα για να αντιστοιχεί σε αυτήν τη μυστηριώδη αναλογία, πρότεινε το Φ. Όχι για κάποιον τεχνικό λόγο, αλλά γιατί ο Φειδίας ήταν ο πρώτος που έδωσε μορφή σε αυτό που σήμερα αποκαλούμε «αισθητικά ιδανικό».

Η χρυσή τομή υπολογίζεται όταν ο λόγος ενός συνόλου προς το μεγαλύτερο μέρος του είναι ίσος με τον λόγο του μεγαλύτερου μέρους προς το μικρότερο. Η αριθμητική της αξία πλησιάζει το 1,618. Αλλά η αξία της στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και τη φύση είναι αμέτρητη. Και ο Παρθενώνας είναι γεμάτος από αυτήν τη μαθηματική συμμετρία.

Αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά τις αναλογίες του Παρθενώνα, βλέπει ότι η χρυσή τομή δεν είναι θεωρία. Είναι εφαρμοσμένη αρχιτεκτονική. Το ύψος και το πλάτος, η απόσταση ανάμεσα στους κίονες, ακόμα και οι διαστάσεις των μετόπων αποτυπώνουν αυτόν τον αριθμό. Κι ας μην τον είχαν ονομάσει ακόμη οι αρχαίοι.

Ο Φειδίας δεν άφησε πίσω του θεωρίες. Άφησε έργα. Έργα που «κουμπώνουν» με ακρίβεια πάνω σε αναλογίες που σήμερα αποκαλούμε χρυσή τομή. Κι έτσι, το γράμμα Φ δεν είναι απλώς ένα γράμμα. Είναι ένας φόρος τιμής σε μια εποχή που η ομορφιά και τα μαθηματικά δεν ήταν δύο διαφορετικά πράγματα, αλλά το ίδιο και το αυτό.