Γιατί οι καλικάντζαροι φεύγουν τα Φώτα;

Οι καλικάντζαροι, τα πονηρά πνεύματα που εμφανίζονται κατά το Δωδεκαήμερο, φεύγουν την ημέρα των Φώτων σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, σηματοδοτώντας το τέλος της παρουσίας τους στη γη. Η ημέρα των Φώτων (ή Θεοφάνεια) έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς συνδέεται με την αγιαστική δύναμη του νερού και τη νίκη του φωτός και της καθαρότητας επί του σκότους.

Σύμφωνα με τη λαογραφία, οι καλικάντζαροι ζουν στα έγκατα της γης και ανεβαίνουν στον επάνω κόσμο κατά τη διάρκεια του Δωδεκαήμερου (από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα). Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών, σπέρνουν πανικό και κάνουν σκανταλιές, καθώς η εκκλησιαστική λειτουργία της “Μεγάλης Ευχής” και ο Αγιασμός των Υδάτων δεν έχει ολοκληρωθεί. Ωστόσο, η ημέρα των Φώτων με τον Αγιασμό και τον καθαγιασμό των σπιτιών θεωρείται η στιγμή που τα πνεύματα αναγκάζονται να επιστρέψουν στα σκοτεινά τους μέρη.

Η λαϊκή φαντασία περιγράφει τη φυγή τους ως ένα επεισοδιακό γεγονός: οι καλικάντζαροι τρέπονται σε φυγή, κραυγάζοντας “Φεύγετε, να φύγουμε, γιατί έρχεται ο τρελο-παπάς με την αγιαστούρα!”. Ο αγιασμός των υδάτων και των κατοικιών θεωρείται οριστική απομάκρυνση των κακών δυνάμεων, ενώ η δύναμη του φωτός της ημέρας των Φώτων συμβολίζει την απόλυτη νίκη της θεϊκής προστασίας επί του κακού.

Η παράδοση αυτή έχει βαθιές ρίζες στην ελληνική κουλτούρα και αντικατοπτρίζει τη σημασία της θρησκείας στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Ο συμβολισμός του φωτός ως προστασίας και εξαγνισμού αποτελεί κοινό μοτίβο σε πολλές παραδόσεις, όμως στην ελληνική εκδοχή αποκτά έναν μοναδικό, τελετουργικό χαρακτήρα.

Παρόλο που η πίστη στους καλικάντζαρους έχει ατονήσει στη σύγχρονη εποχή, οι ιστορίες για την παρουσία και τη φυγή τους παραμένουν ζωντανές, διατηρώντας μια γοητευτική σύνδεση με το παρελθόν και υπενθυμίζοντας τις ρίζες των εθίμων μας.