Γιατί η Πρωτομαγιά που ξεκίνησε στην Αμερική, δεν γιορτάζεται στην Αμερική;
Η Πρωτομαγιά γεννήθηκε από τους εργάτες του Σικάγο, αλλά η ίδια η Αμερική δεν την γιορτάζει.
Το ημερολόγιο έγραφε 1η Μαΐου 1886 όταν χιλιάδες εργάτες στο Σικάγο βγήκαν στους δρόμους με ένα αίτημα που σήμερα φαντάζει αυτονόητο: 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ξεκούραση, 8 ώρες ελεύθερος χρόνος. Δεν ζητούσαν λιγότερα, ζητούσαν δίκαιο. Δύο μέρες αργότερα, η κατάσταση έφτασε στο αποκορύφωμα με τα γεγονότα της πλατείας Χέιμαρκετ, όταν άγνωστος πέταξε βόμβα στην αστυνομία και το αίμα κύλησε στο πεζοδρόμιο, βάφοντας την εργασία με τη βαριά σκιά της καταστολής.
Η Πρωτομαγιά δεν ήταν απλώς μια διαδήλωση. Ήταν το αποτύπωμα μιας εποχής που ο εργαζόμενος άνθρωπος διεκδικούσε την ανθρώπινή του υπόσταση. Κι όμως, ενώ η σπίθα άναψε στις Ηνωμένες Πολιτείες, σήμερα είναι από τις λίγες χώρες στον κόσμο που δεν γιορτάζουν την 1η Μαΐου ως Εργατική Πρωτομαγιά. Εκεί όπου γεννήθηκε η ιδέα, θάφτηκε από το επίσημο κράτος.
Το 1894, ο τότε Πρόεδρος Γκρόβερ Κλίβελαντ, ανήσυχος για τον αυξανόμενο ριζοσπαστισμό των εργατικών κινημάτων, θέλησε να αποσυνδέσει τον εορτασμό από τα αιματηρά γεγονότα του Σικάγο. Γι’ αυτό και καθιέρωσε την πρώτη Δευτέρα του Σεπτεμβρίου ως “Labor Day” — μια πιο “ήπια” γιορτή, χωρίς αναφορές σε απεργίες, εξεγέρσεις ή μάρτυρες. Ήταν μια προσπάθεια να κρατηθεί η εργασία εντός πλαισίου, χωρίς να γιορτάζεται η αντίσταση της.
Στην Ευρώπη όμως, και ειδικά στις σοσιαλιστικές και εργατικές οργανώσεις, η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε με τη μορφή που ξέρουμε σήμερα: μια μέρα μνήμης και αγώνα. Από το Παρίσι μέχρι την Αθήνα και από τη Μόσχα μέχρι το Μπουένος Άιρες, η 1η Μαΐου παρέμεινε σύμβολο διεκδίκησης. Εκεί, όπου η Αμερική φοβήθηκε την ιστορία της, οι άλλοι την αγκάλιασαν.
Οι εργάτες της πλατείας Χέιμαρκετ έγιναν σύμβολα, αλλά όχι εθνικοί ήρωες. Δεν τιμήθηκαν με αγάλματα στην Ουάσιγκτον, ούτε με ονόματα σε λεωφόρους. Έγιναν σκιές, φωνές σε μια άλλη εποχή. Στις ΗΠΑ, η μνήμη τους παραμένει κυρίως υπόκωφη, παρούσα μόνο σε αρχεία, σε συνδικάτα και σε πανό που ξεδιπλώνονται μακριά από την επίσημη πολιτεία.
Ίσως γιατί στην Αμερική η λέξη “εργάτης” δεν θεωρήθηκε ποτέ τιμητική. Ίσως γιατί κάθε αναφορά σε οργανωμένη αντίσταση ερμηνεύτηκε ως απειλή. Ίσως γιατί η ίδια η Πρωτομαγιά ήταν για το σύστημα μια υπενθύμιση του πόσο κοντά είχε φτάσει το χάος.
Κι έτσι, η γιορτή της εργασίας γιορτάζεται… αλλού. Σε όλα σχεδόν τα κράτη του κόσμου. Εκτός από τη χώρα που τη γέννησε.
Γρηγόρης Κεντητός
Γράφω για πράγματα που με συναρπάζουν, αλλά φροντίζω πάντα να τα ερευνώ σαν να τα μελετούσα για πρώτη φορά. Αναζητώ τη σύνδεση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, το ανθρώπινο μέσα στο ακαδημαϊκό, και τη γνώση που μπορεί να μεταφερθεί με τρόπο απλό, ακριβή και ζωντανό. Είτε πρόκειται για έναν αρχαίο πόλεμο είτε για ένα φαινόμενο της εποχής μας, στηρίζομαι πάντα σε πρωτογενές υλικό, πραγματικές πηγές και σοβαρή τεκμηρίωση. Θέλω κάθε κείμενο να αξίζει τον χρόνο του αναγνώστη — και τον δικό μου.
για άμεση κι έγκυρη ενημέρωση.
