Οι Αμερικάνοι έστησαν ψεύτικο σούπερ μάρκετ στη Γιουγκοσλαβία για να κάνουν τους κομμουνιστές να ζηλέψουν
Δεν ήταν για ψώνια, ήταν για επίδειξη δύναμης.
Το 1957, στη μέση του Ψυχρού Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν κάτι που στα χαρτιά φαινόταν απλό, αλλά στην πράξη ήταν ιδιοφυές. Έστησαν ένα ολόκληρο σούπερ μάρκετ σε κομμουνιστικό έδαφος. Τοποθεσία: Ζάγκρεμπ, Γιουγκοσλαβία. Περίσταση: διεθνής εμπορική έκθεση. Στόχος: να δείξουν σε πολίτες του Ανατολικού Μπλοκ πώς μοιάζει ο πλούτος στη Δύση.
Δεν ήταν μούφα. Ήταν κανονικό σούπερ μάρκετ. Με ράφια γεμάτα από 4.000 διαφορετικά είδη. Από φρέσκα λαχανικά και κονσέρβες, μέχρι σαπούνια, γλυκά και πλαστικά παιχνίδια. Όλα στην εντέλεια τακτοποιημένα. Και όλα δωρεάν. Για να βλέπει ο λαός και να φαντάζεται τη ζωή αλλιώς.
Η έκθεση λεγόταν Supermarket USA και ήταν η πρώτη φορά που πολίτες κομμουνιστικής χώρας έμπαιναν σε χώρο που θύμιζε Wallmart. Οι ουρές ήταν ατέλειωτες. Μερικοί επισκέπτες κάθονταν για ώρες μέσα, απλώς για να κοιτάζουν. Οι αντιδράσεις: έκπληξη, ενθουσιασμός, μερικές φορές δάκρυα. Ο τύπος της εποχής έγραφε πως «ο κόσμος πίστευε ότι ήταν κινηματογραφικό σκηνικό».
Στην πραγματικότητα, ήταν. Το σούπερ μάρκετ δεν θα έμενε. Ήταν ένα πολιτικό μήνυμα: «Κοιτάξτε τι μπορείτε να έχετε αν αφήσετε τον κομμουνισμό και διαλέξετε τον καπιταλισμό». Ήταν μια σιωπηλή προπαγάνδα, με τα Corn Flakes στη θέση του μικροφώνου.
Η κίνηση αυτή ακολούθησε άλλη μια παρόμοια απόπειρα στην Ιταλία, το 1956, όπου το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ είχε στήσει μικρότερη έκθεση με παρόμοια λογική. Αλλά η Γιουγκοσλαβία ήταν κάτι άλλο. Ήταν πίσω από το «παραπέτασμα», και οι Αμερικανοί ήθελαν να ρίξουν φως.
Ο στόχος δεν ήταν μόνο οι πολίτες. Ήταν και οι πολιτικοί. Το μήνυμα ήταν: «Αν εσείς εκεί πάνω δώσετε το πράσινο φως στην αγορά, ο λαός σας μπορεί να ζήσει έτσι». Ήταν ένα είδος ειρηνικής απόβασης. Χωρίς τανκς. Με μπισκότα.
Το Supermarket USA είχε τέτοια απήχηση, που θεωρείται ακόμα και σήμερα μια από τις πιο πετυχημένες κινήσεις πολιτιστικής επιρροής του Ψυχρού Πολέμου. Δεν άλλαξε καθεστώτα. Αλλά φύτεψε σπόρους.
Ίσως, εκείνη την ημέρα, κάποιο παιδί στη Ζάγκρεμπ, κρατώντας για πρώτη φορά ένα κουτί δημητριακών με κόμικ πίσω, να άρχισε να ονειρεύεται κάτι διαφορετικό από το μέλλον που του είχαν υποσχεθεί.
Γρηγόρης Κεντητός
Γράφω για πράγματα που με συναρπάζουν, αλλά φροντίζω πάντα να τα ερευνώ σαν να τα μελετούσα για πρώτη φορά. Αναζητώ τη σύνδεση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, το ανθρώπινο μέσα στο ακαδημαϊκό, και τη γνώση που μπορεί να μεταφερθεί με τρόπο απλό, ακριβή και ζωντανό. Είτε πρόκειται για έναν αρχαίο πόλεμο είτε για ένα φαινόμενο της εποχής μας, στηρίζομαι πάντα σε πρωτογενές υλικό, πραγματικές πηγές και σοβαρή τεκμηρίωση. Θέλω κάθε κείμενο να αξίζει τον χρόνο του αναγνώστη — και τον δικό μου.
για άμεση κι έγκυρη ενημέρωση.
