Κάτω από την Παιανία κρύβονταν οι νεκροί δύο αρχαίων δήμων, 60 σαρκοφάγοι, πυρές και ένας δικαστής ονόματι Αμύνιππος

Ήταν για αιώνες ένα χωριό με το όνομα Λιόπεσι. Το τοπωνύμιο, που προέρχεται από την αλβανική λέξη λιόπε για την αγελάδα, έμεινε ζωντανό από τότε που Αρβανίτες ήρθαν να δουλέψουν τα αμπέλια και τις ελιές των Μεσογείων. Κανείς όμως δεν ήξερε τι ακριβώς πατούσε.

Η γη κάτω από τη σημερινή Παιανία δεν ήταν απλώς γόνιμη. Ήταν ιερή. Εδώ βρίσκονταν οι νεκροί δύο ολόκληρων αρχαίων δήμων: της Καθύπερθεν Παιανίας και της Υπένερθεν Παιανίας. Ο ένας απλωμένος κάτω από τον Υμηττό, ο άλλος δίπλα στη σημερινή εκκλησία του Αγίου Αθανασίου.

Η Άνω και η Κάτω Παιανία ήταν ενεργοί δήμοι της φυλής Πανδιονίδας, με δικούς τους βουλευτές και παρουσία στη Βουλή των 500. Στο απόγειο της αρχαίας δημοκρατίας, ο ένας έστελνε έναν εκπρόσωπο, ο άλλος έντεκα. Αργότερα, ο ένας πέρασε στην Αντιγονίδα φυλή, αλλά οι νεκροί τους έμειναν στη γη.

Κάτω από τα χωράφια και τα οικόπεδα, ήρθαν στο φως δεκάδες ταφές. Μόνο στην περιοχή του Αγίου Αθανασίου, ερευνήθηκαν 28 τάφοι με πινάκια, κύπελλα και κάνθαρους από τη Γεωμετρική έως την Ύστερη Κλασική Εποχή. Πιο δίπλα, μέσα σε δύο μαρμάρινους περιβόλους, βρέθηκαν 60 νεκροί. Σαρκοφάγοι, καύσεις, και ένας κεραμοσκεπής τάφος.

Σε άλλο σημείο, στη θέση Πισκοπή ή Προσήλιο, κοντά σε ένα αρχαίο υδραγωγείο, αποκαλύφθηκαν συστάδες τάφων με πυρές, σαρκοφάγους και έναν εγχυτρισμό. Αλλά αυτό που έκανε τους αρχαιολόγους να σταθούν ήταν ένα μικρό χάλκινο πινάκιο. Έγραφε το όνομα ενός δικαστή: Αμύνιππος ο Παιανιεύς. Ένας άνθρωπος που έλυνε υποθέσεις πριν από 2.400 χρόνια, και η μνήμη του διασώθηκε πάνω σε ένα κομμάτι μετάλλου.

Όλα αυτά είχαν θαφτεί κάτω από έναν δήμο που έζησε πολλές ζωές. Από αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία και ρωμαϊκές επεμβάσεις, μέχρι αρβανίτικη εγκατάσταση και επιστροφή στο αρχαίο όνομα το 1935. Η Παιανία, ή Λιόπεσι, συνέχισε να κατοικείται σχεδόν αδιάκοπα.

Σήμερα, τα περισσότερα ευρήματα φυλάσσονται στο μουσείο της Βραυρώνας. Η Αρχαιολογική Συλλογή της Παιανίας, παλαιότερα στεγασμένη στο Δημοτικό Σχολείο, ήταν κι αυτή κάποτε θησαυρός στην άκρη ενός χωριού. Όλα αυτά, κάτω από σπίτια, δρόμους και οικόπεδα, υπήρξαν κάποτε πεδία μνήμης, δικαιοσύνης και τιμής.

Κάθε φορά που περνάς απ’ την Παιανία, θυμήσου: εκεί κάτω δεν είναι μόνο οι ρίζες των αμπελιών. Είναι και οι ρίζες δύο κόσμων. Και κάπου εκεί, ένα χάλκινο πινάκιο λέει το όνομα ενός δικαστή που πέθανε πριν δύο χιλιετίες. Αμύνιππος.