Μας έλεγαν ότι η Ικαρία είναι Μπλε Ζώνη, αλλά οι Μπλε Ζώνες ήταν τελικά μύθος και κόλπο marketing

Την έλεγαν «νησί της μακροζωίας». Έρχονταν δημοσιογράφοι, γιατροί, διατροφολόγοι. Έβγαζαν φωτογραφίες παππούδων που έπιναν κρασί στο καφενείο και έγραφαν άρθρα με τίτλους όπως «το νησί που ξεγελάει τον θάνατο». Η Ικαρία έγινε διεθνές σύμβολο καλής ζωής και υγείας. Και μαζί της, γεννήθηκε ένας όρος που θα γινόταν παγκόσμιο brand: οι Μπλε Ζώνες.

Το όνομα «Μπλε Ζώνες» βγήκε στην τύχη. Ο Βέλγος δημογράφος Μισέλ Πουλέν, ψάχνοντας για περιοχές με υψηλή αναλογία αιωνόβιων, κύκλωνε χωριά με μπλε στυλό σε έναν χάρτη. Έτσι έμεινε. Το 2004, μια μελέτη για τη Σαρδηνία μιλούσε για εξαιρετική μακροζωία στα ορεινά. Το 2005, ο Αμερικανός συγγραφέας Νταν Μπούτνερ συνεργάστηκε με τον Πουλέν και ξεκίνησε το χτίσιμο ενός παγκόσμιου αφηγήματος.

Προστέθηκαν η Οκινάουα στην Ιαπωνία, η Νικόγια στην Κόστα Ρίκα, η Ικαρία στην Ελλάδα. Αργότερα, εμφανίστηκε και η Λόμα Λίντα στην Καλιφόρνια – όχι επειδή πληρούσε επιστημονικά κριτήρια, αλλά επειδή, όπως ομολόγησε ο ίδιος ο Μπούτνερ, «ο αρχισυντάκτης μου ήθελε και μια αμερικανική περίπτωση». Και το παραμύθι πούλησε. Βιβλία, ντοκιμαντέρ, προϊόντα, ακόμα και πιστοποιήσεις για δήμους που θέλουν να γίνουν “Blue Zone Community”.

Όμως τα δεδομένα δεν άντεξαν στον χρόνο. Η Οκινάουα –παλιότερα πρώτη σε προσδόκιμο ζωής στην Ιαπωνία– σήμερα είναι στην 42η θέση από τις 47. Η Νικόγια παρουσίασε καλές στατιστικές μόνο σε όσους γεννήθηκαν πριν το 1930. Κι εκεί ακόμα, πολλά στοιχεία βασίστηκαν σε αναμνήσεις και όχι σε επίσημα αρχεία. Ο ίδιος ο Πουλέν έκανε έρευνα το 2011 και δήλωσε ότι δεν μπορούσε να επιβεβαιώσει τις ηλικίες στην Οκινάουα, γιατί τα μητρώα χάθηκαν στον πόλεμο.

Οι αριθμοί για την Ικαρία έδειχναν πράγματι κάποιες ενδείξεις μακροζωίας. Αλλά ποτέ δεν αποδείχτηκε ότι ξεπερνά πραγματικά άλλες περιοχές της Ελλάδας. Ούτε ότι πρόκειται για κάτι μοναδικό. Οι παραδόσεις, η διατροφή, η αλληλεγγύη και η απομόνωση των νησιωτικών κοινωνιών υπάρχουν και αλλού. Απλώς η Ικαρία είχε την τύχη να ενταχθεί σε μια αφήγηση που χρειάζονταν οι Αμερικανοί για να πουλήσουν… ευεξία.

Και πουλάει ακόμα. Ο Μπούτνερ κατέχει το εμπορικό σήμα “Blue Zones” από το 2005. Η εταιρεία του αγοράστηκε το 2020 από την Adventist Health. Και το 2024, οι Blue Zones έγιναν ξανά διαφημιστική καμπάνια σε δεκάδες πόλεις. Δεν είναι επιστήμη. Είναι ιστορία marketing.

Η Ικαρία δεν έχει ανάγκη να είναι «Μπλε Ζώνη». Είναι ήδη ξεχωριστή. Αλλά το παραμύθι των Blue Zones… δεν ήταν ποτέ όπως μας το είπαν.