Ο λόφος της Αθήνας με τις τρεις κακές αδελφές που έφερναν την Πανώλη, τη Χολέρα και την Ευλογιά

Στην καρδιά της Αθήνας, εκεί όπου τελειώνει ο αρχαιολογικός χώρος της Αγοράς και ξεκινά η ανηφόρα της Αποστόλου Παύλου, υψώνεται ένας λόφος που φέρει δύο ονόματα: Λόφος Νυμφών και Λόφος Αστεροσκοπείου. Το πρώτο θυμίζει τη γονιμότητα, τη βλάστηση και τις αρχαίες λατρείες. Το δεύτερο θυμίζει τα άστρα και την επιστήμη. Κανένα όμως δεν θυμίζει τον φόβο που προκαλούσε στους παλιούς Αθηναίους.

Κατά την αρχαιότητα, στην κορυφή του λόφου υπήρχε ιερό αφιερωμένο στις Νύμφες. Ήταν προστατεύουσες της φύσης και της πηγής ζωής, λατρευόμενες μαζί με τον “Δήμο”, δηλαδή τον ίδιο τον λαό της πόλης. Εκεί πήγαιναν οι πολίτες του 6ου και του 5ου αιώνα π.Χ. για να τιμήσουν τη γονιμότητα, τη βλάστηση, το νερό. Κι όμως, αιώνες αργότερα, το ίδιο σημείο ταυτίστηκε με τις πιο θανατηφόρες δυνάμεις της ανθρώπινης ιστορίας.

Στη δυτική πλευρά του λόφου υπάρχει μια σπηλιά, που οι παλιοί την ήξεραν με ένα όνομα στοιχειωμένο: «Η σπηλιά των κακών αδελφάδων». Εκεί, έλεγαν, κατοικούσαν οι προσωποποιημένες μορφές της Πανώλης, της Χολέρας και της Ευλογιάς. Τρεις αδελφές αόρατες, που έβγαιναν τη νύχτα από τη σπηλιά και σκόρπιζαν τον θάνατο στην Αθήνα. Δεν υπήρχαν τότε ιατρικές εξηγήσεις, μικρόβια ή στατιστικές. Μόνο νεκροί, πανικός και ψίθυροι για τα βήματα των τριών αδελφών.

Μεταξύ 1523 και 1799, η Αθήνα χτυπήθηκε από την πανώλη δέκα φορές. Η πόλη βρισκόταν τότε υπό οθωμανική διοίκηση, χωρίς οργανωμένη δημόσια υγεία, χωρίς αποχετευτικό σύστημα, χωρίς καμία άμυνα απέναντι στις επιδημίες. Οι κάτοικοι έφευγαν στα βουνά για να γλιτώσουν. Άλλοι κλείνονταν στα σπίτια τους, περιμένοντας την τύχη τους. Και πάντα, στον λόγο των ανθρώπων, η αιτία ήταν ίδια: οι τρεις κακές αδελφές ξύπνησαν ξανά.

Η σπηλιά τους έγινε σημείο φόβου. Όποιος πλησίαζε, το έκανε με δισταγμό. Το μέρος θεωρήθηκε καταραμένο, απομονωμένο από την υπόλοιπη Αθήνα. Έγινε η ανάποδη εικόνα του ιερού των Νυμφών: εκεί όπου κάποτε λατρευόταν η ζωή, τώρα έστεκε ο θρύλος του θανάτου.

Κάποιοι πιστεύουν ότι στην ίδια περιοχή υπήρχε και το χάσμα όπου ρίχνονταν τα σώματα των καταδίκων. Είτε ως τιμωρία είτε ως εκτέλεση. Ίσως, λένε, αυτό να συνέβαλε στην ταύτιση του λόφου με το κακό. Η ιστορία, όμως, κρατά καλά τα μυστικά της. Και οι σπηλιές της Αθήνας έχουν περισσότερες φωνές απ’ όσες πιστεύουμε.

Σήμερα, πάνω στον ίδιο λόφο βρίσκεται το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Ένα κτίριο που κοιτάζει τα άστρα, χτισμένο ακριβώς στο σημείο που κάποτε οι Αθηναίοι πίστευαν πως έβγαιναν οι φορείς του θανάτου. Ο πιο παράξενος διάλογος: ανάμεσα στην αστρονομία και τις λαϊκές δεισιδαιμονίες. Ο λόφος των Νυμφών έχει υπάρξει όλα. Τόπος λατρείας, παρατήρησης, θανάτου και θρύλου.