Πέθανε νηστικός μέσα σε ναό. Κι όμως είχε σώσει όλη την Ελλάδα.

Ο Λεωνίδας είχε πέσει στις Θερμοπύλες, μα η Ελλάδα δεν είχε ξεμπερδέψει. Ο ανιψιός του, Παυσανίας, ανέλαβε αντιβασιλέας της Σπάρτης, ώσπου να μεγαλώσει ο νόμιμος διάδοχος. Δεν ήταν βασιλιάς, μα κρατούσε το τιμόνι. Όταν ο περσικός στρατός ξαναγύρισε για να κάψει ό,τι είχε μείνει όρθιο, ήταν αυτός που τους περίμενε.

Στην Πλάταια, το 479 π.Χ., ο Παυσανίας ηγήθηκε των ελληνικών δυνάμεων και έφερε τη νίκη που έκλεισε οριστικά την πόρτα στους Πέρσες. Ήταν η τελευταία μεγάλη μάχη της περσικής εισβολής. Και ο Παυσανίας, ο αντιβασιλέας της Σπάρτης, έμεινε στην Ιστορία σαν εκείνος που εκδικήθηκε τον Λεωνίδα και έσωσε την Ελλάδα.

Δεν σταμάτησε εκεί. Πέρασε στην Ιωνία, πολέμησε τους Πέρσες στο εσωτερικό τους έδαφος, απελευθέρωσε ελληνικές πόλεις, τους έσβηνε από εκεί που δεν τολμούσε κανείς να πατήσει. Αλλά η εξουσία του άρχισε να τρομάζει. Οι έφοροι της Σπάρτης τον κατηγόρησαν ότι είχε πάρε-δώσε με τον εχθρό. Και παρουσίασαν γράμματα.

Οι επιστολές έγραφαν ότι σχεδίαζε να παντρευτεί την κόρη του Ξέρξη, να του παραδώσει τη Σπάρτη, να σκλαβώσει την Ελλάδα με αντάλλαγμα εξουσία. Όλα αυτά υποτίθεται πως τα είχε στείλει στον ίδιο τον Πέρση βασιλιά. Ο Θουκυδίδης τα κατέγραψε. Και η Σπάρτη τον θεώρησε ένοχο.

Ο Παυσανίας κατέφυγε στον ναό της Αθηνάς Χαλκιοίκου για να σωθεί. Κανείς δεν μπορούσε να χύσει αίμα μέσα στο ιερό. Γι’ αυτό οι έφοροι έδωσαν εντολή να σφραγιστούν οι πόρτες. Ο ήρωας των Πλαταιών, ο άνθρωπος που είχε διώξει τους Πέρσες για πάντα, πέθανε κλειδωμένος εκεί μέσα. Από την πείνα.

Αργότερα φάνηκε ότι τα γράμματα μπορεί να ήταν πλαστά. Κάποιοι είπαν ότι είχε πέσει θύμα πολιτικής ίντριγκας. Άλλοι πως η δύναμή του φόβιζε την ίδια τη Σπάρτη. Δεν αποδείχτηκε ποτέ αν ήταν προδότης. Αλλά η Ιστορία κράτησε τη μεγάλη ειρωνεία: ότι ένας άνθρωπος που έσωσε την Ελλάδα, πέθανε μόνος, λιμοκτονώντας, κλειδωμένος σε ναό, από τους ίδιους τους συμπολίτες του.