Πώς ήρθαν οι καμήλες στην Ελλάδα, πού τις χρησιμοποιούσαν και πότε σταμάτησαν να υπάρχουν

Δεν ήρθαν από καπρίτσιο. Τις κουβάλησαν οι Οθωμανοί στα καραβάνια τους, στα πολεμικά τους σχέδια και στις ανάγκες ενός σκληρού, βραχώδους εδάφους. Ήταν καμήλες μεσανατολικής καταγωγής, κυρίως δρομάδες — μονόκαμπες, ανθεκτικές, χωρίς μεγάλη ανάγκη για νερό. Κι όμως, τις έβλεπες να ανεβαίνουν τον δρόμο από την Ιτέα για τους Δελφούς.

Ο Διονύσιος Κόκκινος γράφει πως το 1822, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας των Τούρκων στα Σάλωνα, χρησιμοποιήθηκαν καμήλες για τη μεταφορά όπλων και πυρομαχικών από τη θάλασσα μέχρι το βουνό. Οι Έλληνες τις παρακολουθούσαν έκπληκτοι — όχι γιατί δεν ήξεραν τι είναι, αλλά γιατί δεν περίμεναν να τις δουν εκεί. Στη Φωκίδα. Δίπλα σε ελιές και πλατάνια.

Όταν οι καμήλες αυτές αιχμαλωτίστηκαν, κανείς δεν ήξερε τι να τις κάνει. Δεν ήταν εύκολες στο χειρισμό, ούτε υπήρχε εμπειρία. Κάποιοι τις φόρτωσαν με σακιά ελιάς και ξύλα. Άλλοι απλώς τις έσφαξαν. Και κάποιοι λίγοι προσπάθησαν να τις εκπαιδεύσουν ξανά. Λέγεται ότι μία από αυτές επιβίωσε για χρόνια στην περιοχή της Ναυπάκτου, σε χωριό κοντά στο Αντίρριο.

Η χρήση των καμήλων όμως δεν ήταν μόνο πολεμική. Υπάρχουν αναφορές ακόμα και από το 1900 για καμήλες που χρησιμοποιούνταν στις πεδιάδες της Λάρισας και της Μακεδονίας, σε έργα μεταφοράς υλικών. Στην Αλεξανδρούπολη αναφέρονται μέχρι και τη δεκαετία του ’30, ως μέρος μικρών καραβανιών.

Δεν ήταν οι μόνες που εμφανίστηκαν. Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ελληνική κυβέρνηση δέχτηκε να φιλοξενήσει δυνάμεις της Αντάντ που μετέφεραν καμήλες από την Αφρική για τα Βαλκάνια. Τριάντα από αυτές κατέληξαν σε ελληνικό έδαφος. Μερικές μάλιστα φωτογραφήθηκαν το 1916 στην Κατερίνη, κουβαλώντας πυροβόλα.

Το 1920 καταγράφεται τελευταία εισαγωγή καμήλας μέσω Θεσσαλονίκης. Μετά από αυτό, σιωπή. Όχι γιατί εξαφανίστηκαν ξαφνικά, αλλά γιατί απλώς σταμάτησαν να χρησιμεύουν. Ο σιδηρόδρομος, τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά τις έσβησαν από τον χάρτη της καθημερινότητας. Η τελευταία καμήλα που θεωρείται γηγενής περιφέρεται, λένε, το 1940 στη Σίνδο.

Σήμερα, δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα που να θυμίζει αυτή τη σύντομη ελληνική παρουσία τους. Καμία καλλιτεχνική απεικόνιση, καμία αναμνηστική πινακίδα, ούτε ένα τοπωνύμιο που να διασώζει την ύπαρξή τους. Κι όμως, περπάτησαν σε ελληνικά μονοπάτια, έφαγαν φύλλα συκιάς και κουβάλησαν όπλα κάτω από το λιοπύρι.