Πώς βλέπουν οι Τούρκοι τη Γενοκτονία των Ποντίων;

Η Γενοκτονία των Ποντίων είναι ένα από τα πιο τραγικά κεφάλαια της ελληνικής ιστορίας, με πάνω από 353.000 νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένους κατά τη διάρκεια της περιόδου 1914-1923. Στην Ελλάδα, αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός, αναγνωρισμένο από το ελληνικό κράτος και πολλές διεθνείς οργανώσεις ως γενοκτονία. Στην Τουρκία, όμως, η προσέγγιση είναι εντελώς διαφορετική.

Η επίσημη τουρκική θέση αρνείται ότι υπήρξε γενοκτονία και την παρουσιάζει είτε ως συνέπεια του πολέμου είτε ως «ανταλλαγή πληθυσμών». Η τουρκική ιστοριογραφία αποφεύγει να χρησιμοποιήσει τη λέξη «γενοκτονία» και είτε υποβαθμίζει τα γεγονότα είτε τα αποδίδει σε αμοιβαίες συγκρούσεις μεταξύ ελληνοποντιακών ομάδων και των Οθωμανών. Παρόμοια στάση τηρεί η Τουρκία και στο θέμα της Αρμενικής Γενοκτονίας, απορρίπτοντας την επίσημη αναγνώριση και προβάλλοντας μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας.

Για δεκαετίες, στην Τουρκία η Γενοκτονία των Ποντίων ήταν ένα απαγορευμένο θέμα. Η διδασκαλία της ιστορίας στις τουρκικές σχολές αποφεύγει οποιαδήποτε αναφορά στη σφαγή ή στον εκτοπισμό των Ποντίων. Στα τουρκικά ιστορικά εγχειρίδια, οι Έλληνες του Πόντου παρουσιάζονται ως «αντάρτες» που συνεργάστηκαν με τις ξένες δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, προκαλώντας έτσι τα «αντίποινα» του οθωμανικού στρατού.

Στην τουρκική κοινωνία, οι αναφορές στη γενοκτονία είναι περιορισμένες και οποιαδήποτε προσπάθεια να ανοίξει μια ειλικρινής συζήτηση καταπνίγεται από το κράτος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Τούρκος ιστορικός Τανέρ Ακτσάμ, ο οποίος αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Αρμενίων και των Ποντίων, προκαλώντας την οργή των τουρκικών αρχών. Οποιοσδήποτε Τούρκος αναφέρεται δημόσια σε αυτές τις σφαγές ως γενοκτονία, μπορεί να διωχθεί βάσει του άρθρου 301 του τουρκικού Ποινικού Κώδικα, που απαγορεύει την «προσβολή του τουρκικού έθνους».

Ωστόσο, υπάρχουν και φωνές μέσα στην Τουρκία που αναγνωρίζουν τα γεγονότα. Ορισμένοι ιστορικοί, διανοούμενοι και ακτιβιστές επιδιώκουν να φέρουν στην επιφάνεια την αλήθεια, αψηφώντας τη λογοκρισία. Σε κάποιες περιπτώσεις, έχουν γίνει εκδηλώσεις μνήμης για τα θύματα, αν και αντιμετωπίζουν έντονες αντιδράσεις από εθνικιστικούς κύκλους και τις τουρκικές αρχές.

Η Τουρκία σήμερα αρνείται να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Ποντίων, καθώς μια τέτοια παραδοχή θα είχε τεράστιες ιστορικές και πολιτικές συνέπειες. Θα άνοιγε τη συζήτηση για αποζημιώσεις, διεθνή καταδίκη και επαναξιολόγηση της ιστορίας του σύγχρονου τουρκικού κράτους, το οποίο χτίστηκε πάνω σε εθνοκαθάρσεις. Παρά τις προσπάθειες της τουρκικής κυβέρνησης να θάψει το θέμα, η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει όλο και περισσότερο τις μαζικές σφαγές και τις εκτοπίσεις των Ποντίων ως γενοκτονία.

Η ιστορική αλήθεια δεν μπορεί να διαγραφεί. Όσο κι αν η Τουρκία επιχειρεί να αποσιωπήσει τα εγκλήματα του παρελθόντος, η μνήμη των 353.000 θυμάτων της Γενοκτονίας των Ποντίων παραμένει ζωντανή.