Ρωτήσαμε το AI να μας περιγράψει πως θα είναι ο 3ος Παγκόσμιος Πόλεμος και τι θα σήμαινε για την Ελλάδα

Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος – ένα σενάριο που άλλοτε φαινόταν αδιανόητο – σήμερα δεν μοιάζει πια τόσο μακρινό. Οι γεωπολιτικές εντάσεις έχουν κλιμακωθεί επικίνδυνα μέχρι τα μέσα του 2025, καθιστώντας ένα παγκόσμιο πολεμικό ξέσπασμα δυνητικά εφιαλτική πραγματικότητα. Πώς θα μπορούσε λοιπόν να ξεκινήσει και να εξελιχθεί ένας τέτοιος πόλεμος στην εποχή μας; Και, κυρίως, ποιες θα ήταν οι συνέπειες για την Ελλάδα;

Βασισμένοι στα δεδομένα των πρόσφατων εξελίξεων, περιγράφουμε ένα ρεαλιστικό – όσο και δυσοίωνο – σενάριο. Η αφετηρία βρίσκεται στη Μέση Ανατολή, σε μια σύγκρουση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν, η οποία λειτουργεί ως πυροκροτητής ενός γενικευμένου πολέμου. Από εκεί, θα παρακολουθήσουμε τα στάδια κλιμάκωσης της σύρραξης, τη χρήση σύγχρονων όπλων υψηλής τεχνολογίας, τις μάχες σε πολλαπλά μέτωπα (Ευρώπη, Ασία, Μεσόγειος, Ειρηνικός) και τέλος θα αναλύσουμε το πώς ένας παγκόσμιος πόλεμος θα άλλαζε τον κόσμο – και ειδικά την Ελλάδα.

Αφετηρία της Σύγκρουσης: Ισραήλ εναντίον Ιράν

Ο υποθετικός Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκινά με φλόγες στη Μέση Ανατολή. Η ένταση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν έχει φτάσει σε σημείο βρασμού. Το Ιράν πλησιάζει επικίνδυνα την απόκτηση πυρηνικών όπλων, παραβιάζοντας συμφωνίες και διεθνείς υποχρεώσεις, ενώ το Ισραήλ δηλώνει ότι μια πυρηνικά ενισχυμένη Τεχεράνη αποτελεί απειλή για την ύπαρξή του. Οι διπλωματικές προσπάθειες έχουν αποτύχει και οι μυστικές επιχειρήσεις και σαμποτάζ των Ισραηλινών σε ιρανικές εγκαταστάσεις αυξάνονται.

Η σπίθα: Ένα ξημέρωμα, η ισραηλινή αεροπορία εξαπολύει μαζικά πλήγματα εναντίον πυρηνικών εγκαταστάσεων και στρατιωτικών στόχων στο έδαφος του Ιράν. Οι βομβαρδισμοί είναι ακριβείς και καταστροφικοί – το Ισραήλ στοχεύει κέντρα εμπλουτισμού ουρανίου, βάσεις των Φρουρών της Επανάστασης και συστήματα πυραύλων. Η επίθεση πετυχαίνει σημαντικά πλήγματα: προκαλεί σοβαρές ζημιές στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και, σύμφωνα με δημοσιεύματα, σκοτώνει ανώτατους αξιωματικούς, ακόμη και τον επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης.

Το Ιράν αιφνιδιάζεται αλλά δεν καταρρέει. Ο ανώτατος ηγέτης και η στρατιωτική ηγεσία της χώρας υπόσχονται σκληρή εκδίκηση. Η Τεχεράνη θεωρεί το ισραηλινό πλήγμα πράξη πολέμου και, δεδομένου ότι το Ισραήλ είναι στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, κατηγορεί ανοιχτά την Ουάσινγκτον ότι κρύβεται πίσω από την επίθεση. (Ακόμη κι αν οι ΗΠΑ δεν συμμετείχαν άμεσα, στα μάτια των Ιρανών η διάκριση Ισραήλ-ΗΠΑ είναι ανύπαρκτη.)

Περιφερειακή ανάφλεξη: Άμεσα το Ιράν εξαπολύει απάντηση. Βαλλιστικοί πύραυλοι εκτοξεύονται από ιρανικό έδαφος προς το Ισραήλ. Σειρήνες ηχούν στο Τελ Αβίβ και τη Χάιφα, καθώς το αντιπυραυλικό σύστημα Iron Dome προσπαθεί να αναχαιτίσει το μπαράζ. Μερικοί πύραυλοι ξεφεύγουν και πλήττουν κατοικημένες περιοχές, προκαλώντας θύματα και εκρήξεις. Ταυτόχρονα, οι ιρανικές αρχές ενεργοποιούν τους πληρεξούσιους συμμάχους τους: η λιβανέζικη Χεζμπολάχ αρχίζει να εκτοξεύει χιλιάδες ρουκέτες και πυραύλους από τον Λίβανο προς το βόρειο Ισραήλ, ανοίγοντας δεύτερο μέτωπο. Στη Γάζα, οι εναπομείναντες μαχητές οργανώσεων όπως η Χαμάς επιχειρούν να εξεγερθούν, ενώ στο νότιο μέτωπο, φιλοιρανικές πολιτοφυλακές στην Συρία και στο Ιράκ επιτίθενται σε βάσεις όπου σταθμεύουν Αμερικανοί στρατιώτες.

Η περιοχή βυθίζεται στο χάος. Το Ισραήλ βρίσκεται ξαφνικά να πολεμά σε πολλαπλές κατευθύνσεις: αναχαιτίζει ιρανικούς πυραύλους, μάχεται σφοδρά στα βόρεια σύνορα με τη Χεζμπολάχ (σε έναν πόλεμο πιο καταστροφικό ακόμη και από εκείνον του 2006) και εξαπολύει αεροπορικές επιδρομές βαθιά εντός του Λιβάνου και της Συρίας για να πλήξει εκτοξευτήρες και αποθήκες πυραύλων.

Αμερικανική εμπλοκή: Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αρχικά, προσπαθούν να αποφύγουν την άμεση ανάμειξη. Ο Λευκός Οίκος δηλώνει ότι η επίθεση ήταν αποκλειστικά ισραηλινή ενέργεια και καλεί σε αυτοσυγκράτηση. Ωστόσο, η πραγματικότητα επιβάλλεται: η ιρανική απάντηση δεν περιορίζεται στο Ισραήλ. Με αφορμή τις ισραηλινές επιχειρήσεις, φιλοϊρανικές δυνάμεις στην περιοχή στοχοποιούν αμερικανικές βάσεις και συμφέροντα. Πύραυλοι και κατευθυνόμενα drones χτυπούν την αμερικανική αεροπορική βάση στο Κατάρ και εγκαταστάσεις των ΗΠΑ στο Μπαχρέιν και το Κουβέιτ – προκαλώντας απώλειες σε προσωπικό. Επίσης, ιρανικοί πύραυλοι κρουζ πλήττουν εγκαταστάσεις πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, θεωρώντας ότι οι μοναρχίες του Κόλπου διευκόλυναν την ισραηλινή επίθεση (δίνοντας εναέριο χώρο ή πληροφορίες). Οι τιμές του πετρελαίου εκτοξεύονται διεθνώς καθώς οι αγορές αντιδρούν στον κίνδυνο γενικευμένης ανάφλεξης στον ενεργειακό κόμβο του Περσικού Κόλπου.

Μετά τα πρώτα αυτά πλήγματα, οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να σταθούν στο περιθώριο. Αμερικανικές πολεμικές δυνάμεις κινητοποιούνται: Μια αμερικανική αεροπλανοφόρος δύναμη που βρίσκεται ήδη στην Ανατολική Μεσόγειο κατευθύνεται προς τον Περσικό Κόλπο, ενώ βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς B-52 πραγματοποιούν πτήσεις αποτροπής στον ουρανό της Σαουδικής Αραβίας. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δηλώνει ότι θα υπερασπιστεί τα αμερικανικά συμφέροντα και συμμάχους. Η σύγκρουση περνάει έτσι σε περιφερειακό πόλεμο πλήρους κλίμακας: από τη Μεσόγειο μέχρι τον Κόλπο, πολλαπλές χώρες και δυνάμεις εμπλέκονται σε μάχες.

Στάδια Κλιμάκωσης: Από Περιφερειακή Σύρραξη σε Παγκόσμιο Πόλεμο

Αυτός ο νέος πόλεμος αρχίζει ως περιφερειακή σύρραξη Μέσης Ανατολής, όμως σύντομα ξεφεύγει από τα γεωγραφικά της όρια. Οι μεγάλες δυνάμεις του κόσμου δεν αργούν να εμπλακούν – άλλες άμεσα στο πεδίο και άλλες μέσω γεωπολιτικών ελιγμών και συμμαχιών που θα οδηγήσουν τελικά σε γενικευμένη σύγκρουση. Τα στάδια της κλιμάκωσης διαγράφονται ως εξής:

1. Περιφερειακός Πόλεμος στη Μέση Ανατολή: Όπως περιγράφηκε, η αρχική φάση εξελίσσεται σε έναν πόλεμο Ισραήλ-Ιράν που απλώνεται σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Στρατιωτικές επιχειρήσεις διεξάγονται σε πολλαπλές χώρες: το Ισραήλ και ο Λίβανος φλέγονται από πυραύλους και βόμβες, το μέτωπο επεκτείνεται στη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη (οι αντάρτες Χούθι, σύμμαχοι του Ιράν, εκτοξεύουν πυραύλους προς τη Σαουδική Αραβία και ενδεχομένως ναρκοθετούν την Ερυθρά Θάλασσα). Ο Περσικός Κόλπος μετατρέπεται σε ναρκοπέδιο – το Ιράν απειλεί να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ απ’ όπου περνά σημαντικό ποσοστό του παγκόσμιου πετρελαίου. Τα πρώτα οικονομικά σοκ γίνονται αισθητά παγκοσμίως: οι τιμές της ενέργειας και των σιτηρών ανεβαίνουν ραγδαία, ενώ το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα κλονίζεται από την αβεβαιότητα.

2. Διεθνής Παρέμβαση και Επέκταση: Καθώς ο πόλεμος μαίνεται στη Μέση Ανατολή, οι διεθνείς δυνάμεις παίρνουν θέση. Η Ρωσία – που διατηρεί στενούς δεσμούς με το Ιράν και διαθέτει στρατιωτική παρουσία στη Συρία – καταδικάζει σθεναρά τις ισραηλινές ενέργειες και προειδοποιεί τις ΗΠΑ να μην προχωρήσουν σε “μονομερή επίθεση κατά του Ιράν”. Ρωσικές ναυτικές δυνάμεις στη Μεσόγειο (στη ναυτική βάση της Ταρτούς στη Συρία) τίθενται σε συναγερμό. Ταυτόχρονα, η Κίνα – ενεργειακά εξαρτώμενη από το πετρέλαιο του Κόλπου και γεωπολιτικά αντίπαλος της αμερικανικής ισχύος – ευθυγραμμίζεται διπλωματικά με τη Ρωσία απαιτώντας “κατάπαυση του πυρός” αλλά και κατηγορώντας ανοιχτά τις ΗΠΑ και το Ισραήλ για αποσταθεροποίηση. Οι μεγάλες δυνάμεις αρχίζουν να συγκεντρώνουν στρατιωτικές δυνάμεις: η Ρωσία μετακινεί πολεμικά πλοία από τη Μαύρη Θάλασσα προς την Ανατολική Μεσόγειο, ενώ η Κίνα στέλνει μοίρες του πολεμικού της ναυτικού προς τον Ινδικό Ωκεανό, κοντά στα Στενά του Ορμούζ, επίδειξη δύναμης για να προστατέψει – υποτίθεται – τις θαλάσσιες οδούς ενέργειας.

Η κατάσταση οξύνεται επικίνδυνα όταν συμβαίνει το μοιραίο περιστατικό: σε μια αεροναυμαχία στον ανατολικό Μεσόγειο, αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη εμπλέκονται με ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα στη Συρία – ένας αμερικανός πιλότος καταρρίπτεται από ρωσικής κατασκευής πύραυλο S-400. Οι ΗΠΑ αντιδρούν βομβαρδίζοντας τη συστοιχία που κατέρριψε το αεροπλάνο. Η Ρωσία, εξοργισμένη, δηλώνει ότι “δέχθηκε επίθεση”. Μέσα σε λίγες ώρες, η σύγκρουση εξαπλώνεται πέρα από τη Μέση Ανατολή: ρωσικές δυνάμεις στο ίδιο το έδαφος της Συρίας ανταλλάσσουν πυρά με αμερικανικές ειδικές δυνάμεις που επιχειρούν εκεί κατά του Ισλαμικού Κράτους. Το ΝΑΤΟ συγκαλεί έκτακτη συνεδρίαση. Η ένταση θυμίζει πλέον Κούβα 1962 – ο κόσμος στο χείλος της παγκόσμιας σύγκρουσης, μόνο που αυτή τη φορά το φυτίλι καίει ήδη.

3. Έκρηξη στον Ειρηνικό – Δεύτερο Μέτωπο: Εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν στρέψει την προσοχή και τις δυνάμεις τους στη Μέση Ανατολή, η Κίνα αποφασίζει πως ήρθε η ώρα να ενεργήσει στα δικά της συμφέροντα. Με το αμερικανικό Ναυτικό απασχολημένο στον Ινδικό Ωκεανό και τη Μ. Ανατολή, η Κίνα κινείται πιο επιθετικά στη Νοτιοανατολική Ασία. Κινέζικοι πολεμικοί στόλοι και αεροπορία ξεκινούν ναυτικές ασκήσεις-μαμούθ στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, ενώ οι υπερπτήσεις μαχητικών πάνω από τη Ταϊβάν γίνονται πλέον καθημερινές και μαζικές. Μέσα σε αυτό το κλίμα, μια σπίθα αρκεί: πιθανώς ένα “ατύχημα” όπου κινεζικοί βαλλιστικοί πύραυλοι εκτοξεύονται σε άσκηση αλλά περνούν κοντά ή πάνω από την Ταϊβάν. Η Ταϊπέι και η Ουάσινγκτον θεωρούν ότι πρόκειται για έναρξη επίθεσης. Η Κίνα, με τη σειρά της, βλέποντας το χάος στη Δύση, θεωρεί ότι οι ΗΠΑ είναι αδύναμες να αντιδράσουν αποτελεσματικά. Έτσι αποφασίζει να κάνει το αποφασιστικό βήμα: επιβάλλει ναυτικό αποκλεισμό στην Ταϊβάν και ξεκινά βομβαρδισμούς στα παράλια του νησιού, ως προοίμιο απόβασης.

Πλέον οι ΗΠΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με δύο μεγάλα πολεμικά μέτωπα ταυτόχρονα – έναν εφιάλτη που οι Αμερικανοί στρατηγικοί σχεδιαστές ιστορικά προσπαθούσαν να αποφύγουν. Ο αμερικανικός 7ος Στόλος στον Ειρηνικό τίθεται σε πολεμική ετοιμότητα. Ιαπωνία και Αυστραλία, σύμμαχοι των ΗΠΑ, ενεργοποιούνται: ιαπωνικά μαχητικά απογειώνονται για να αναχαιτίσουν κινεζικά αεροσκάφη, ενώ ο αυστραλιανός στόλος κατευθύνεται προς την Ταϊβάν για υποστήριξη. Στον Ειρηνικό, η σύρραξη μεταξύ Κίνας και δυνάμεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ δεν αργεί να ξεσπάσει ανοιχτά. Πύραυλοι κατά πλοίων, πολεμικά πλοία και αερομεταφερόμενες επιθέσεις φέρνουν τον πόλεμο και στην Ασία.

4. Γενίκευση – Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος: Μέσα σε λίγες εβδομάδες από το αρχικό χτύπημα στο Ιράν, ο κόσμος βρίσκεται σε κατάσταση γενικευμένου πολέμου. Τα δύο αντίπαλα “στρατόπεδα” αρχίζουν να διαμορφώνονται: από τη μια, οι δυτικές συμμαχικές δυνάμεις (οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, ίσως και η Ινδία που βλέπει την απειλή της Κίνας, καθώς και το Ισραήλ και αρκετές ευρωπαϊκές και μεσανατολικές χώρες). Από την άλλη, ένας ανεπίσημος άξονας Ρωσίας-Κίνας-Ιράν και πιθανώς κάποιων ακόμη κρατών που αντιτίθενται στη Δύση. Το Βόρειο Κορέα εισέρχεται στην εξίσωση απειλώντας ανοιχτά τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία με πυραυλικές δοκιμές – ακόμη και πυρηνικές κεφαλές – ως ένδειξη στήριξης προς την Κίνα. Στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία (που ως μέλος του ΝΑΤΟ αρχικά τηρεί στάση αναμονής και προσπαθεί να μεσολαβήσει διπλωματικά) πιέζεται να διαλέξει πλευρά. Το δίλημμά της είναι σκληρό: αν στηρίξει τους Δυτικούς συμμάχους της εναντίον της Ρωσίας και του Ιράν, κινδυνεύει να χάσει τις ισορροπίες που έχει χτίσει τα τελευταία χρόνια. Αν κρατήσει αποστάσεις ή κινηθεί φιλικά προς τη Μόσχα, ρισκάρει να θεωρηθεί προδότης από το ΝΑΤΟ. Τελικά, όταν ο πόλεμος γενικεύεται, η Άγκυρα δηλώνει ότι παραμένει στο ΝΑΤΟ – όμως με τους δικούς της όρους, δίνοντας προτεραιότητα στην ασφάλειά της στα σύνορά της με τη Συρία και τον έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου.

Το σημείο χωρίς επιστροφή έχει φτάσει. Πύρινες εστίες μαίνονται σε όλο τον πλανήτη. Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος είναι πια πραγματικότητα, καθώς μεγάλες δυνάμεις σε Ευρώπη και Ασία βρίσκονται σε άμεση ένοπλη αντιπαράθεση.

Σύγχρονα Μέσα Πολέμου: Κυβερνοπόλεμος, Drones και Τεχνητή Νοημοσύνη

Ο πόλεμος της δεκαετίας του 2020 διαφέρει ριζικά από τους παγκόσμιους πολέμους του 20ού αιώνα λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης. Στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, συμβατικά στρατεύματα και τανκς βρίσκονται μεν στα πεδία μαχών, αλλά την έκβαση θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τα υπερσύγχρονα μέσα και οι ασύμμετρες τακτικές.

Κυβερνοπόλεμος: Από τις πρώτες κιόλας ώρες της σύγκρουσης, εκτυλίσσεται ένας αόρατος πόλεμος στο ψηφιακό πεδίο. Κρατικά υποστηριζόμενες ομάδες χάκερ από όλες τις πλευρές εξαπολύουν μαζικές κυβερνοεπιθέσεις. Τράπεζες, συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας, τηλεπικοινωνίες και δίκτυα μεταφορών δέχονται ισχυρά πλήγματα. Στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, νοσοκομεία και δίκτυα ύδρευσης δέχονται επιθέσεις ransomware που παραλύουν υπηρεσίες. Στη Ρωσία και την Κίνα, χαοτικοί ιοί καταφέρνουν να κλείσουν μεγάλα τμήματα του διαδικτύου. Ο κυβερνοπόλεμος γίνεται το “μαλακό” ισοδύναμο των αεροπορικών βομβαρδισμών: χωρίς να πέσει βόμβα, ολόκληρες πόλεις βυθίζονται στο σκοτάδι λόγω blackout, χρηματιστήρια παγώνουν, δορυφόροι επικοινωνίας βγαίνουν εκτός λειτουργίας. Κάθε πλευρά επιχειρεί να τυφλώσει τα δίκτυα του αντιπάλου της. Οι δορυφόροι πλοήγησης GPS και οι στρατιωτικοί δορυφόροι παρακολούθησης παρεμβάλλονται ή καταρρίπτονται από αντιδορυφορικούς πυραύλους – ακόμη και η καθημερινή ζωή δέχεται πλήγμα, αφού διακόπτονται οι τηλεπικοινωνίες και το ίντερνετ σε πολλές περιοχές.

Μη επανδρωμένα συστήματα (Drones): Ο Τρίτος Παγκόσμιος είναι ο πρώτος πόλεμος όπου οι μη επανδρωμένες πλατφόρμες είναι τόσο κρίσιμες. Σμήνη drones σαρώνουν τους ουρανούς στα πεδία των μαχών. Στη Μέση Ανατολή, μικρά φθηνά drones – σαν ιπτάμενα σμήνη από “ακρίδες” – χρησιμοποιούνται από το Ιράν και τους συμμάχους του για να κατακλύσουν την ισραηλινή αεράμυνα: δεκάδες drones αυτοκτονίας χτυπούν ραντάρ και πυροβολαρχίες Iron Dome για να ανοίξουν δρόμο στους πυραύλους. Το Ισραήλ απαντά με τα δικά του εξελιγμένα drones και λέιζερ που καταρρίπτουν τους ιπτάμενους στόχους. Στην Ουκρανία, όπου πλέον ο πόλεμος Ρωσίας-ΝΑΤΟ μαίνεται ανοιχτά, κάθε λόχος πεζικού έχει μαζί του μικρά drones αναγνώρισης για να εντοπίζει τον εχθρό πίσω από λόφους ή ερείπια πόλεων. Οι ρωσικές και νατοϊκές δυνάμεις χρησιμοποιούν ευρέως αυτόνομα οπλισμένα drones που περιπολούν πάνω από τα πεδία μάχης και πλήττουν οχήματα ή συγκεντρώσεις στρατιωτών χωρίς να διακινδυνεύουν πιλότους. Ακόμα και στη θάλασσα, υποβρύχια ρομπότ-drones αναζητούν εχθρικά υποβρύχια και νάρκες.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακό (και φρικιαστικό μαζί) είναι το θέαμα των “σμηνών”: εκατοντάδες μικροσκοπικά drones, εξοπλισμένα με εκρηκτικά ή με κάμερες, να κινούνται ομαδικά σαν ένα κοπάδι πτηνών, καθοδηγούμενα από κεντρικούς υπολογιστές. Τέτοια σμήνη χρησιμοποιούνται σε επιθέσεις κορεσμού: για παράδειγμα, στην Ασία, η Κίνα εξαπολύει σμήνη φτηνών drones κατά αμερικανικών πολεμικών πλοίων για να μπερδέψει και να εξαντλήσει τα αμυντικά συστήματα των πλοίων (τα οποία έχουν περιορισμένο αριθμό πυραύλων αναχαίτισης). Κάποια drones καταφέρνουν και χτυπούν τα πλοία σαν ιπτάμενοι καμικάζι, προκαλώντας ζημιές.

Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) στον Πόλεμο: Για πρώτη φορά, η Τεχνητή Νοημοσύνη παίζει αποφασιστικό ρόλο στις επιχειρήσεις. Αλγόριθμοι AI αναλύουν σε πραγματικό χρόνο τεράστιους όγκους δεδομένων – δορυφορικές εικόνες, πληροφορίες από αισθητήρες, αναφορές πεδίου – και βοηθούν τους επιτελείς να προβλέψουν κινήσεις του εχθρού ή να εντοπίσουν κρυμμένους στόχους. Στο πεδίο, AI ενσωματωμένη σε αυτόνομα οχήματα επιτρέπει σε ρομποτικά άρματα και μη επανδρωμένα οχήματα μάχης να κινούνται και να εμπλέκουν στόχους σχεδόν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Παράλληλα, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται σε αμυντικές εφαρμογές: συστήματα αυτόματης ανίχνευσης εκτοξευόμενων πυραύλων ή εισερχομένων drones που αντιδρούν αστραπιαία – πιο γρήγορα απ’ ό,τι θα μπορούσε ποτέ ένας άνθρωπος – καταρρίπτοντας απειλές με λέιζερ ή αντιαεροπορικά.

Όμως η AI γίνεται και όπλο προπαγάνδας: πλαστά βίντεο και ηχητικά (deepfakes) κατακλύζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργώντας σύγχυση. Π.χ., κυκλοφορούν παραποιημένες δηλώσεις ηγετών που καλούν σε παράδοση ή μεταδίδουν ψεύτικες ειδήσεις περί προδοσίας. Η εμπιστοσύνη στο τι είναι αληθινό και τι όχι διαβρώνεται – στοιχείο που φθείρει το ηθικό των κοινωνιών. Οι κυβερνήσεις απαντούν με αυστηρή λογοκρισία και έλεγχο του διαδικτύου, προσπαθώντας να θωρακίσουν τον πληθυσμό τους από την ψυχολογική επίθεση.

Πυρηνικά Όπλα: Ο εφιάλτης των πυρηνικών όπλων πλανάται πάνω από την ανθρωπότητα καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Στην αρχή, παρά την ένταση, καμία πλευρά δεν τολμά να κάνει χρήση στρατηγικών πυρηνικών όπλων – γνωρίζουν όλοι καλά ότι κάτι τέτοιο μπορεί να σημάνει αμοιβαία καταστροφή. Ωστόσο, όσο ο πόλεμος παρατείνεται και αν κάποια δύναμη βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο, ο πειρασμός της πυρηνικής κλιμάκωσης μεγαλώνει. Για παράδειγμα, η Ρωσία, αντιμετωπίζοντας μια πιθανή συντριπτική ήττα στο πεδίο της Ανατολικής Ευρώπης απέναντι στο ΝΑΤΟ, αποφασίζει να προχωρήσει σε μια περιορισμένη πυρηνική επίδειξη ισχύος: εκρήγνυται ένα τακτικό πυρηνικό όπλο (μικρής σχετικά απόδοσης) ψηλά στον αέρα πάνω από μια ακατοίκητη περιοχή της Ουκρανίας, προκαλώντας ηλεκτρομαγνητικό παλμό (EMP) και στέλνοντας το σαφές μήνυμα στη Δύση ότι η Μόσχα είναι διατεθειμένη να φτάσει στα άκρα.

Η φρικτή λάμψη του πυρηνικού “μανιταριού” σοκάρει τον κόσμο. Το ΝΑΤΟ παγώνει για λίγο – οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης αντιμετωπίζουν το δίλημμα: απαντούν πυρηνικά ή όχι; Τελικά αποφασίζουν να μην απαντήσουν με πυρηνικό πλήγμα (για να μην εξαπολύσουν γενικό πυρηνικό ολοκαύτωμα), αλλά εντείνουν τις συμβατικές επιθέσεις παντού, προσπαθώντας να δείξουν ότι δεν κάμπτονται. Εν τω μεταξύ, αυτό το πρώτο πυρηνικό χτύπημα ανοίγει τον ασκό του Αιόλου: και άλλες πυρηνικές δυνάμεις μπορεί να ακολουθήσουν. Το Πακιστάν και η Ινδία, που στο μεταξύ έχουν εμπλακεί σε δικές τους συγκρούσεις (καθώς το Πακιστάν, σύμμαχος της Κίνας, εκμεταλλεύεται την παγκόσμια αναταραχή για να υποκινήσει κρίση στο Κασμίρ με την Ινδία), φτάνουν στα πρόθυρα ανταλλαγής πυρηνικών πληγμάτων. Μόνο μια ύστατη διπλωματική παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας αποτρέπει προς στιγμήν την ολοκληρωτική καταστροφή στη Νότια Ασία.

Συνολικά, η χρήση των πυρηνικών όπλων παραμένει περιορισμένη αλλά ο τρόμος μιας κλιμάκωσης είναι συνεχής. Ο πόλεμος έχει πλέον φτάσει σε ένα εύθραυστο σημείο ισορροπίας τρόμου: καμία πλευρά δεν θέλει – ούτε μπορεί – να υποχωρήσει εύκολα, αλλά όλοι γνωρίζουν πως αν ξεπεραστεί μια τελευταία κόκκινη γραμμή, ο πολιτισμός κινδυνεύει να αφανιστεί.

Πόλεμος σε Πολλαπλά Μέτωπα

Η ιδιαιτερότητα ενός παγκόσμιου πολέμου στον 21ο αιώνα είναι ότι μαίνεται ταυτόχρονα σε πολλά μέτωπα και ηπείρους. Οι κύριες εστίες σύγκρουσης εκτείνονται σε τέσσερις μεγάλες περιοχές: Ευρώπη, Ασία, Μεσόγειος/Μέση Ανατολή και Ειρηνικός. Κάθε μέτωπο έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, αλλά όλα συνδέονται μεταξύ τους σε ένα ενιαίο παγκόσμιο πεδίο μάχης.

Ευρώπη: Η Σύγκρουση ΝΑΤΟ-Ρωσίας

Στην Ευρώπη, η πολεμική ανάφλεξη επικεντρώνεται στη σύγκρουση ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και τη Ρωσία – έναν εφιάλτη που έγινε πραγματικότητα. Ξεκινώντας από την ήδη φλεγόμενη Ουκρανία, όπου οι ρωσικές δυνάμεις αντιμετώπιζαν την ουκρανική αντίσταση με την υποστήριξη της Δύσης, η σύγκρουση πλέον έχει επίσημα διεθνοποιηθεί: το ΝΑΤΟ έχει εμπλακεί ανοιχτά. Αμερικανοί, Βρετανοί, Πολωνοί, Ρουμάνοι και άλλοι Ευρωπαίοι στρατιώτες πολεμούν στο πλευρό των Ουκρανών κατά των Ρώσων εισβολέων. Οι γραμμές του μετώπου εκτείνονται από τα κράσπεδα του Κιέβου και του Χαρκόβου μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα.

Η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής βρίσκονται σε επισφαλή θέση, καθώς η Ρωσία – θεωρώντας τες ορμητήρια του ΝΑΤΟ – πραγματοποιεί πυραυλικές επιθέσεις σε στρατιωτικές βάσεις τους. Η Λευκορωσία, σύμμαχος της Μόσχας, επιτρέπει στη Ρωσία να μετακινεί στρατεύματα μέσα από το έδαφός της προς τα πολωνικά σύνορα, ανοίγοντας νέες απειλές. Το ίδιο το ρωσικό Καλίνινγκραντ (αποκλεισμένος ρωσικός θύλακας στη Βαλτική) γίνεται πεδίο σφοδρών συγκρούσεων: η Λιθουανία και η Πολωνία προσπαθούν να αποκόψουν τη ρωσική εκεί παρουσία, και ρωσικοί πύραυλοι Iskander από το Καλίνινγκραντ χτυπούν στόχους βαθιά στην Ευρώπη – ακόμη και όσο δυτικά το Βερολίνο – σε μια προσπάθεια της Μόσχας να αποθαρρύνει τον ανεφοδιασμό του ΝΑΤΟ.

Οι ευρωπαϊκές χώρες, έπειτα από χρόνια σχετικής αδράνειας, ενεργοποιούν συλλογικά το Άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (την αρχή της συλλογικής άμυνας). Ο πόλεμος στη γηραιά ήπειρο θυμίζει σκοτεινές μνήμες του Β’ Παγκοσμίου: μεγάλης κλίμακας μάχες τεθωρακισμένων στην πεδιάδα της Ουκρανίας, πολιορκίες πόλεων, εκατομμύρια άμαχοι να εγκαταλείπουν τις εστίες τους και να κινούνται πρόσφυγες προς δυσμάς. Η Βαρσοβία, η Πράγα και άλλες πόλεις της Ανατολικής Ευρώπης δέχονται πυραυλικά πλήγματα και αεροπορικές επιδρομές. Ταυτόχρονα, η αεροπορία του ΝΑΤΟ πετά ασταμάτητα για να εξασφαλίσει υπεροχή: αερομαχίες μεταξύ σύγχρονων μαχητικών (F-35 εναντίον Su-35) πάνω από τον ουρανό της Πολωνίας και της Ρουμανίας, καταρρίψεις αεροσκαφών και ελικοπτέρων, βροχή από συντρίμμια που τρομοκρατούν τον πληθυσμό.

Στη Μαύρη Θάλασσα, οι ρωσικές προσπάθειες εντείνονται να απομονώσουν την Ουκρανία: το ρωσικό ναυτικό, παρά τις απώλειές του, απειλεί να πραγματοποιήσει απόβαση στην Οδησσό. Ως απάντηση, το ΝΑΤΟ συγκεντρώνει ναυτικές δυνάμεις στη Μεσόγειο και συνεργάζεται με την Τουρκία (που εδώ, ως μέλος του ΝΑΤΟ, επιτρέπει τη δίοδο συμμαχικών πολεμικών πλοίων από τα Στενά). Οι δυτικοί στόλοι προσπαθούν να κρατήσουν ανοιχτές τις θαλάσσιες γραμμές ανεφοδιασμού προς την Ουκρανία και τις βαλκανικές χώρες. Η Ελλάδα, σε αυτό το μέτωπο, συνεισφέρει με ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις (περισσότερα για την ελληνική συμμετοχή παρακάτω), ενώ και άλλες χώρες της περιοχής (Βουλγαρία, Ρουμανία) μετατρέπονται σε προκεχωρημένες βάσεις του ΝΑΤΟ.

Ο πόλεμος στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά καταστροφικός: πρόκειται για συμβατική σύγκρουση υψηλής έντασης με τεχνολογία 21ου αιώνα. Πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς πλήττουν υποδομές: γέφυρες στον Δούναβη καταστρέφονται, εργοστάσια ενέργειας στη Γερμανία ή την Τσεχία τίθενται εκτός λειτουργίας από σαμποτάζ ή κυβερνοεπιθέσεις, ενώ και η Ρωσία δεν μένει αλώβητη – νατοϊκά πλήγματα (ή ουκρανικοί πύραυλοι με δυτική καθοδήγηση) φτάνουν μέχρι και τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, χτυπώντας στρατιωτικές βάσεις. Η ευρωπαϊκή ήπειρος, 80 χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξαναβυθίζεται στον όλεθρο.

Ασία: Η Σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας και Νέοι Κίνδυνοι

Στην Ασία, το επίκεντρο του πολέμου είναι η Ανατολική Ασία με τη σύγκρουση Κίνας-ΗΠΑ. Η προσπάθεια της Κίνας να θέσει υπό τον έλεγχό της την Ταϊβάν φέρνει αντιμέτωπους τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό με τις αμερικανικές και ιαπωνικές δυνάμεις. Οι σκληρές μάχες σε αυτό το μέτωπο λαμβάνουν χώρα στη θάλασσα, στον αέρα αλλά και στη στεριά.

Ταϊβάν: Το νησί-μήλον της Έριδος δέχεται από την πρώτη στιγμή σφοδρή επίθεση. Κινεζικοί βαλλιστικοί πύραυλοι και πύραυλοι cruise χτυπούν αεροδρόμια, σταθμούς ραντάρ και λιμάνια της Ταϊβάν για να “τυφλώσουν” την άμυνά της. Η Ταϊβανέζικη αεροπορία αγωνίζεται να κρατήσει κάποια μαχητικά της ικανά να απογειωθούν εν μέσω κατεστραμμένων διαδρόμων. Παράλληλα, χιλιάδες Κινέζοι πεζοναύτες συγκεντρώνονται στις απέναντι ακτές της ηπειρωτικής Κίνας έτοιμοι για αμφίβια απόβαση. Οι ΗΠΑ, αν και με τις δυνάμεις τους διεσπασμένες, αντιδρούν σθεναρά: ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο (μαζί με σκάφη συνοδείας από την Ιαπωνία και την Αυστραλία) φτάνει στην περιοχή ανατολικά της Ταϊβάν και τα μαχητικά του εξαπολύουν κύματα αεροπορικών πληγμάτων σε κινεζικά αποβατικά σκάφη και πυραυλικές βάσεις. Ο Ειρηνικός Ωκεανός γίνεται μάρτυρας τεράστιων ναυμαχιών υψηλής τεχνολογίας: υπερηχητικοί κινεζικοί πύραυλοι DF-21D (“carrier killers”) εκτοξεύονται κατά του αμερικανικού αεροπλανοφόρου, ενώ οι Αμερικανοί απαντούν με σμήνη από F-35 και drones που προσπαθούν να καταστρέψουν τους εκτοξευτήρες προτού είναι αργά.

Η Ιαπωνία μπαίνει και αυτή δυναμικά στον πόλεμο, καθώς οι Κινέζοι – επιθυμώντας να αποτρέψουν ιαπωνική επέμβαση – εκτοξεύουν πυραύλους που πλήττουν στρατιωτικές βάσεις στην Οκινάουα και κοντά στο Τόκιο. Ο ιαπωνικός στόλος εμπλέκεται σε μάχες με τον κινεζικό στη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας, ενώ και η Νότια Κορέα τίθεται σε συναγερμό, καθώς το καθεστώς της Βόρειας Κορέας ίσως εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για να επιτεθεί στον Νότο ή να απειλήσει με πυρηνικά. Πράγματι, η Πιονγκγιάνγκ ξεκινάει προκλητικές δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων – ένας από αυτούς μάλιστα περνά πάνω από το ιαπωνικό έδαφος, προκαλώντας σειρήνες συναγερμού σε όλη την Ιαπωνία. Οι ΗΠΑ ενισχύουν άμεσα τη Νότια Κορέα με συστοιχίες αντιπυραυλικών συστημάτων THAAD και μεταφέρουν περισσότερα στρατηγικά βομβαρδιστικά στη βάση του Γκουάμ.

Η Ινδία, παρακολουθώντας αυτές τις εξελίξεις, λαμβάνει θέση: αν και ιστορικά αδέσμευτη, βλέπει την Κίνα ως κύρια απειλή της. Όταν η Κίνα μεταφέρει στρατεύματα στα σύνορα του Θιβέτ και υποδαυλίζει το Πακιστάν να κινηθεί εναντίον της, η Ινδία προσεγγίζει τη Δύση. Ινδικές δυνάμεις τίθενται σε επιφυλακή στα Ιμαλάια σύνορα με την Κίνα, ενώ ο ινδικός στόλος περιπολεί τον Ινδικό Ωκεανό για να προστατεύσει τις θαλάσσιες οδούς (και να εξασφαλίσει ότι η Κίνα δεν θα επιχειρήσει κάτι στις δικές του ακτές). Αν και η Ινδία δεν εισέρχεται άμεσα στις εχθροπραξίες στην αρχή, η πίεση του πολέμου ίσως την ωθήσει να συνταχθεί πιο ενεργά με τις δυτικές δυνάμεις, π.χ. παρέχοντας βάσεις ανεφοδιασμού ή ακόμα και εμπλεκόμενη σε μάχες αν απειληθεί από το Πακιστάν.

Νότια Ασία: Όπως αναφέρθηκε, το μέτωπο Ινδίας-Πακιστάν θερμαίνεται επικίνδυνα. Το Πακιστάν, ευθυγραμμιζόμενο με την Κίνα (ο “Σιδερένιος Αδερφός” του όπως το αποκαλούν), εκμεταλλεύεται ότι η Ινδία έχει στραμμένη την προσοχή στην Κίνα και ξεκινά στρατιωτικές κινήσεις στο Κασμίρ. Συγκρούσεις ξαναφουντώνουν στην αμφισβητούμενη περιοχή, με ανταλλαγές πυρών πυροβολικού και συνοριακές μάχες. Η σκιά του πυρηνικού πολέμου πλανάται κι εδώ: και οι δύο χώρες διαθέτουν πυρηνικά οπλοστάσια και έχουν έρθει σε πόλεμο πολλαπλές φορές στο παρελθόν. Οι ηγέτες τους, μπροστά στο χάος του παγκόσμιου πολέμου, μπορεί να κυριαρχούνται από το δόγμα “αν όχι τώρα, πότε;”. Υπό την πίεση της Κίνας, το Πακιστάν ενδέχεται να απαιτήσει παραχωρήσεις στο Κασμίρ, αλλιώς απειλεί με κλιμάκωση. Η Ινδία από την πλευρά της, έχοντας την υποστήριξη των ΗΠΑ, δηλώνει πως δεν θα ενδώσει στον εκβιασμό. Ο πλανήτης κρατά την αναπνοή του: είναι πιθανό ένα περιορισμένο πυρηνικό πλήγμα μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, τοπικής φύσης, που όμως θα σπείρει τον όλεθρο σε εκατομμύρια αμάχους και θα ανεβάσει την ραδιενέργεια σε επικίνδυνα επίπεδα στην ευρύτερη περιοχή. Η διεθνής διπλωματία – όση έχει απομείνει λειτουργική – παρεμβαίνει έντονα για να αποτρέψει αυτή την καταστροφή, γνωρίζοντας ότι μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να προκαλέσει πυρηνικό ντόμινο και στα άλλα μέτωπα.

Συνολικά, η Ασία βιώνει έναν πόλεμο που συνδυάζει σύγχρονη τεχνολογία και τεράστιες ανθρώπινες μάζες. Οι ουρανοί της Κίνας, της Ιαπωνίας και του Ειρηνικού γεμίζουν από μαχητικά αεροσκάφη και drones· οι ωκεανοί βλέπουν βυθίσεις αεροπλανοφόρων και πλοίων από πυραυλικά πλήγματα σε μεγάλες αποστάσεις· και η στεριά γίνεται μάρτυρας πολέμου από τα νησιά της Ταϊβάν και της Ιαπωνίας ως τις βουνοκορφές των Ιμαλαΐων.

Μεσόγειος και Μέση Ανατολή: Η Φωτιά που Δεν Σβήνει

Η Μεσόγειος Θάλασσα, ειδικά η ανατολική λεκάνη της, μετατρέπεται ξανά – όπως και σε προηγούμενους παγκόσμιους πολέμους – σε θέατρο επιχειρήσεων υψηλής στρατηγικής σημασίας. Εδώ διασταυρώνονται οι δρόμοι Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής, και η σύγκρουση παίρνει διαστάσεις πολυμέτωπης διαμάχης που περιλαμβάνει όχι μόνο τις κεντρικές δυνάμεις του πολέμου αλλά και περιφερειακούς παίκτες με δικά τους συμφέροντα.

Μέση Ανατολή: Η αρχική εστία παραμένει ενεργή και κλιμακώνεται. Το Ισραήλ, παρά τις τεράστιες απώλειες που υφίσταται (τόσο σε αμάχους από τους ιρανικούς πυραύλους και τις ρουκέτες της Χεζμπολάχ, όσο και σε στρατιώτες στα μέτωπα του βορρά και της Γάζας), συνεχίζει σκληρά τον αγώνα. Με την κάλυψη της αμερικανικής αεροπορίας, οι Ισραηλινοί πραγματοποιούν ακόμα και χερσαία εισβολή στον νότιο Λίβανο για να εξαλείψουν τις βάσεις πυραύλων της Χεζμπολάχ. Οι μάχες εκεί είναι ανηλεείς, καθώς οι ισραηλινές ταξιαρχίες αντιμετωπίζουν καλά οχυρωμένες ομάδες μαχητών σε κάθε χωριό και βουνό του Λιβάνου. Η Βηρυτός υφίσταται ανυπολόγιστες ζημιές. Στη Συρία, το καθεστώς Άσαντ (παρά τις ρωσικές συστάσεις για σύνεση) βλέποντας την ευκαιρία, εντάσσεται ενεργότερα στον πόλεμο κατά του Ισραήλ: συριακές μεραρχίες κινούνται προς τα υψίπεδα του Γκολάν, προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν την ισραηλινή εμπλοκή στα βόρεια σύνορα. Το Ισραήλ τότε δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει υπερ-όπλα: πανίσχυρες αεροπορικές επιθέσεις με βαριά βλήματα και βόμβες διασποράς κατακαίνε τις συριακές φάλαγγες, θυμίζοντας ότι ο ισραηλινός στρατός, παρά τις πιέσεις, κρατά την ποιοτική υπεροχή.

Οι μοναρχίες του Κόλπου – Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – βρίσκονται και αυτές σε δύσκολη θέση. Έχοντας δεχθεί πληγές από ιρανικά πλήγματα, αποφασίζουν να συμμετάσχουν πιο ενεργά στο πλευρό των δυτικών: παρέχουν βάσεις, αεροδρόμια και – σε περιορισμένο βαθμό – αποστέλλουν δικά τους αεροσκάφη και στρατεύματα σε επιχειρήσεις κατά ιρανικών στόχων. Μια αραβική συμμαχική δύναμη υπό τη Σ. Αραβία επιχειρεί να εκκαθαρίσει τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη, ενώ μισθοφορικές μονάδες από διάφορες χώρες (ακόμα και αμερικανικές ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας) δρουν ως ενισχύσεις σε διάφορα σημεία.

Το Ιράν, ωστόσο, παρά το αρχικό σοκ, δεν έχει καταρρεύσει. Αντιθέτως, χρησιμοποίησε το αίσθημα περικύκλωσης για να συσπειρώσει τον λαό του. Οι ιρανικές Ένοπλες Δυνάμεις πολεμούν σε όλα τα μέτωπα: στον Περσικό Κόλπο, ναυτικές και αεροπορικές συγκρούσεις με Αμερικανούς και συμμάχους (ιρανικά ταχύπλοα και υποβρύχια παρενοχλούν τα αμερικανικά πλοία, ενώ πυραυλικές επιθέσεις απειλούν το Ντουμπάι και το Ριάντ)· στο Ιράκ, οι φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές συγκρούονται με αμερικανούς πεζοναύτες γύρω από τη Βαγδάτη και τη Βασόρα· στα σύνορα με το Αφγανιστάν, μέχρι και οι Ταλιμπάν εμπλέκονται – ορισμένοι πολεμούν κατά του “μεγάλου Σατανά” (ΗΠΑ) ενώ άλλοι, ανταγωνιστές των σιιτών, εκμεταλλεύονται το χάος κατά του Ιράν. Η Μέση Ανατολή φλέγεται οριζόντια και κάθετα.

Ανατολική Μεσόγειος: Η γεωγραφία της περιοχής μας – από την Ελλάδα και την Τουρκία μέχρι την Αίγυπτο και τη Λιβύη – αποκτά τεράστια στρατηγική σημασία εν μέσω αυτής της παγκόσμιας καταιγίδας. Τα ελληνικά νησιά και η Κύπρος βρίσκονται κοντά στο επίκεντρο των επιχειρήσεων. Η Ανατολική Μεσόγειος γίνεται κόμβος ανεφοδιασμού και προβολής ισχύος για το ΝΑΤΟ προς τη Μέση Ανατολή αλλά και προς τη Μαύρη Θάλασσα.

Στον θαλάσσιο χώρο νότια της Κρήτης και γύρω από την Κύπρο, συγκεντρώνονται πολεμικά πλοία πολλών σημαιών: αμερικανικά αεροπλανοφόρα, γαλλικές φρεγάτες, ελληνικά υποβρύχια, τουρκικά αντιτορπιλικά – όλα μοιράζονται τα ίδια νερά, θεωρητικά ως σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, αλλά με μια υφέρπουσα καχυποψία μεταξύ ορισμένων εξ αυτών. Η Τουρκία, ενώ τυπικά παραμένει στο δυτικό στρατόπεδο, έχει τους δικούς της στόχους στην περιοχή. Καθώς η προσοχή των μεγάλων δυνάμεων είναι αλλού, η Άγκυρα εντείνει τις διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο: τουρκικά πολεμικά πλοία αρχίζουν να συνοδεύουν ερευνητικά σκάφη εντός θαλάσσιων περιοχών που η Ελλάδα και η Κύπρος θεωρούν δικές τους (για τα ενεργειακά κοιτάσματα). Η Αθήνα διαμαρτύρεται, όμως ο κόσμος καίγεται – ποιος να μεσολαβήσει για “ερευνητικό” σκάφος αυτή τη στιγμή;

Μέσα σε αυτό το κλίμα, ένα θερμό επεισόδιο δεν αργεί να συμβεί: ελληνικά και τουρκικά μαχητικά εμπλέκονται σε επικίνδυνες αερομαχίες πάνω από το Αιγαίο, καθώς η Ελλάδα προσπαθεί να αναχαιτίσει τουρκικά F-16 που συνοδεύουν drones κοντά στο Καστελλόριζο. Ένα λάθος ή μια υπερβολικά επιθετική κίνηση οδηγεί σε κατάρριψη αεροσκάφους. Η κατάσταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας οξύνεται απότομα μέσα στον γενικό χαμό. Και οι δύο είναι θεωρητικά στην ίδια συμμαχία, όμως τα πάθη δύσκολα συγκρατούνται. Η Ελλάδα ζητά αμέσως την αλληλεγγύη του ΝΑΤΟ έναντι της “επιθετικότητας συμμάχου”, ενώ η Τουρκία ισχυρίζεται ότι προκλήθηκε. Οι μεγάλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ πιέζουν και τις δύο πλευρές να μην ανοίξουν νέο εμφύλιο εντός της Συμμαχίας.

Παρά τις πιέσεις, η Ελληνοτουρκική ένταση παραμένει επικίνδυνη. Η Άγκυρα μετακινεί στρατεύματα στα παράλια του Αιγαίου με το πρόσχημα της “ανάγκης ασφάλειας” και de facto απειλεί ελληνικά νησιά. Η Αθήνα, ήδη με μέρος του στρατού της να πολεμά ή να συνδράμει το ΝΑΤΟ αλλού, επιστρατεύει εσπευσμένα εφεδρείες για να καλύψει τα νησιά. Η Κύπρος, επίσης, φοβάται ότι η Τουρκία μπορεί να επιχειρήσει κάποια τετελεσμένα ενόσω όλοι κοιτάνε αλλού – π.χ. να στείλει περισσότερες δυνάμεις στα Κατεχόμενα ή να καταλάβει μέρος της ουδέτερης ζώνης. Το Ισραήλ, αντιλαμβανόμενο τη σημασία της Ανατολικής Μεσόγειου, προσεγγίζει ακόμη περισσότερο Ελλάδα και Κύπρο: ισραηλινά μαχητικά χρησιμοποιούν ελληνικά αεροδρόμια (π.χ. στην Κρήτη) για ενδιάμεσο ανεφοδιασμό, και η στρατιωτική συνεργασία είναι στενή. Αυτό ενοχλεί την Τουρκία, η οποία προειδοποιεί ότι δεν θα ανεχτεί ελληνικό έδαφος να χρησιμοποιείται για επιχειρήσεις κατά μουσουλμανικής χώρας.

Μέσα σε αυτή τη σύνθετη κατάσταση, η Ανατολική Μεσόγειος εξελίσσεται σε μια ζώνη κρίσιμης σημασίας αλλά και υψηλού ρίσκου. Από τη μια, αποτελεί οδό ανεφοδιασμού και βάση για τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ: τα λιμάνια της Ελλάδας (όπως η Σούδα στην Κρήτη, η Ρόδος, η Αλεξανδρούπολη στο Βόρειο Αιγαίο) δουλεύουν στο φουλ για να υποστηρίξουν τα συμμαχικά πλοία και τις μεταφορές στρατευμάτων. Από την άλλη, είναι μια περιοχή όπου η Ρωσία επίσης θέλει να δείξει παρουσία: το ρωσικό ναυτικό – αξιοποιώντας τη συμμαχία με το καθεστώς της Συρίας – έχει μεταφέρει πυραυλικά συστήματα Kalibr στα νερά της Ανατ. Μεσογείου και απειλεί ότι μπορεί να πλήξει οποιαδήποτε εχθρική κίνηση. Έτσι, δεν αποκλείεται πυραυλικά πλήγματα να συμβούν και εδώ: π.χ. ένα ρωσικό υποβρύχιο από τη Μεσόγειο να εκτοξεύσει πυραύλους κατά βάσεων ανεφοδιασμού στην Ελλάδα ή την Ιταλία, ως αντίποινα για την υποστήριξη προς το ΝΑΤΟ. Παράλληλα, το ΝΑΤΟ επιχειρεί να εξουδετερώσει τη ρωσική παρουσία στη Συρία: συμμαχικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν ρωσικές εγκαταστάσεις στην Ταρτούς και τη συριακή αεροπορική βάση στη Λαττάκεια. Το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος γεμίζουν από πεδία βολής και ηχεί συνεχώς ο βόμβος από μαχητικά.

Ειρηνικός Ωκεανός: Ναυμαχίες Υπερδυνάμεων

Στον απέραντο Ειρηνικό Ωκεανό, ένας ξεχωριστός πόλεμος μαίνεται μεταξύ των ναυτικών και αεροπορικών στόλων των υπερδυνάμεων. Πρόκειται, κατά κάποιο τρόπο, για τον κληρονόμο των μεγάλων ναυμαχιών του Β’ ΠΠ, αλλά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και με πολύ πιο θανατηφόρα μέσα. Η μάχη για την υπεροχή στον Ειρηνικό θα κρίνει όχι μόνο την τύχη της Ταϊβάν, αλλά και τον έλεγχο του παγκόσμιου εμπορίου και της επικοινωνίας μεταξύ των ηπείρων.

Ναυμαχίες και Αερομαχίες: Οι ΗΠΑ ρίχνουν στη μάχη του Ειρηνικού το μεγαλύτερο μέρος του στόλου τους: πολλαπλές ομάδες μάχης αεροπλανοφόρων, υποστηριζόμενες από συμμάχους (Ιαπωνία, Αυστραλία, Βρετανία που στέλνει το αεροπλανοφόρο της), αντιμετωπίζουν την ραγδαία ανερχόμενη Κινεζική Ναυτική Δύναμη. Οι συγκρούσεις αυτές είναι τιτάνιες: υποβρύχια κυνηγούν το ένα το άλλο και προσπαθούν να βυθίσουν αθόρυβα μεγάλες μονάδες επιφανείας· αντιτορπιλικά και φρεγάτες επιχειρούν να προστατεύσουν τα πολύτιμα αεροπλανοφόρα από καταιγισμό πυραύλων. Σμήνη μαχητικών αεροσκαφών συγκρούονται πάνω από τον ανοιχτό ωκεανό, καθώς οι δύο πλευρές προσπαθούν να κατακτήσουν τον έλεγχο του αέρα – όποιος τον έχει, μπορεί να βυθίσει τα πλοία του αντιπάλου.

Ένα χαρακτηριστικό συμβάν: μια ναυμαχία στη Θάλασσα των Φιλιππίνων, όπου η Κίνα επιχειρεί να απομακρύνει τις αμερικανικές δυνάμεις μακριά από την Ταϊβάν. Εκτοξεύει ένα μαζικό κύμα υπερηχητικών πυραύλων κατά της ομάδας μάχης του USS Gerald R. Ford. Τα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας των αμερικανικών πλοίων (Aegis) καταρρίπτουν αρκετούς πυραύλους, αλλά όχι όλους – δύο εξ αυτών πλήττουν ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό και το ίδια το αεροπλανοφόρο. Το αντιτορπιλικό βυθίζεται μέσα σε ώρες, το αεροπλανοφόρο υφίσταται σοβαρές ζημιές (κλίνει και αποσύρεται προσωρινά εκτός μάχης). Πρόκειται για πρώτη φορά από τον Β’ ΠΠ που αμερικανικό αεροπλανοφόρο τίθεται εκτός μάχης από εχθρικά πλήγματα. Αυτό το γεγονός έχει τεράστια ψυχολογική επίδραση: οι Αμερικανοί συνειδητοποιούν ότι ο αντίπαλός τους έχει τα μέσα να τους επιφέρει βαριές απώλειες, ενώ η κινεζική ηγεσία αποθρασύνεται και διακηρύσσει “την αρχή του τέλους της αμερικανικής ηγεμονίας”.

Ωστόσο, ο πόλεμος στον Ειρηνικό μόλις έχει ξεκινήσει. Οι ΗΠΑ, με την τεχνολογική τους υπεροχή σε υποβρύχια και με πλήρη αεροπορική βάση στο Γκουάμ, καταφέρνουν κι αυτές σημαντικά πλήγματα: αμερικανικά πυρηνικά υποβρύχια Virginia διεισδύουν στη Νότια Σινική Θάλασσα και βυθίζουν αρκετά κινεζικά πολεμικά (συμπεριλαμβανομένου ενός κινεζικού αεροπλανοφόρου Liaoning). Επίσης, βομβαρδιστικά B-2 Spirit και B-21 Raider stealth πετούν απαρατήρητα πάνω από την ενδοχώρα της Κίνας και καταστρέφουν αποθήκες πυραύλων και αεροδρόμια.

Οι απώλειες και από τις δύο πλευρές είναι μεγάλες, όμως καμία δεν κάνει πίσω. Ο Ειρηνικός γίνεται ουσιαστικά πεδίο αδιεξόδου: οι Αμερικανοί καταφέρνουν να εμποδίσουν την πλήρη κατάληψη της Ταϊβάν (το νησί ίσως χωρίζεται πρακτικά, με την Κίνα να έχει ένα προγεφύρωμα αλλά όχι τον πλήρη έλεγχο), ενώ οι Κινέζοι κατορθώνουν να κρατήσουν μακριά την πλήρη δύναμη των ΗΠΑ από τα παράλιά τους. Το εμπόριο στον Ειρηνικό έχει ουσιαστικά διακοπεί: θαλάσσιες οδοί είναι επικίνδυνες, εμπορικά πλοία κινδυνεύουν να βυθιστούν κατά λάθος ή στοχευμένα, με αποτέλεσμα η παγκόσμια τροφοδοσία από τα ασιατικά εργοστάσια να έχει σταματήσει. Χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας (όπως το Βιετνάμ, η Σιγκαπούρη, η Ινδονησία) προσπαθούν να μείνουν ουδέτερες αλλά η οικονομία τους καταρρέει χωρίς εμπόριο και με το φάσμα του πολέμου δίπλα τους.

Νέες Συμμαχίες και Στρατόπεδα: Μέσα σε όλο αυτό, βλέπουμε να σχηματίζονται νέες συμμαχίες ή να ενεργοποιούνται παλιές. Ο οργανισμός AUKUS (Αυστραλία-Ηνωμένο Βασίλειο-ΗΠΑ) επιταχύνεται, με τη Βρετανία να στέλνει επιπλέον ναυτικές δυνάμεις και την Αυστραλία να εμπλέκεται άμεσα σε μάχες στον Ειρηνικό. Το QUAD (συνεργασία ΗΠΑ-Ιαπωνίας-Ινδίας-Αυστραλίας) μετατρέπεται ουσιαστικά σε ένα ασιατικό ΝΑΤΟ απέναντι στην Κίνα. Στον αντίποδα, η Ρωσία και η Κίνα εμβαθύνουν τον συντονισμό τους: ανταλλάσσουν πληροφορίες, ίσως ακόμη και στρατιωτικό εξοπλισμό (η Ρωσία στέλνει περισσότερους αντιαεροπορικούς πυραύλους S-400 στην Κίνα, ενώ η Κίνα της προμηθεύει drones και ηλεκτρονικά συστήματα). Ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, αρχικά οικονομικο-πολιτικός, μετατρέπεται σε de facto στρατιωτικό σύμφωνο Ρωσίας-Κίνας-Ιράν και κεντροασιατικών κρατών, δηλαδή ένα “ανατολικό συνασπισμό”.

Ακόμη και κράτη στη Λατινική Αμερική ή την Αφρική παίρνουν θέση: για παράδειγμα, η Κούβα και η Βενεζουέλα στηρίζουν ανοιχτά τη Ρωσία-Κίνα, επιτρέποντας ίσως ρωσικά στρατηγικά βομβαρδιστικά να χρησιμοποιούν αεροδρόμιά τους για απειλές κοντά στις ΗΠΑ (θυμίζοντας σκηνικό ψυχροπολεμικής “Κρίσης των πυραύλων”). Στην Αφρική, χώρες που έχουν κινεζικές ή ρωσικές βάσεις (π.χ. η Τζιμπουτί, όπου υπάρχει κινεζική βάση) ή που χρωστούν πολλά στην Κίνα (λόγω οικονομικών συμφωνιών) κλείνουν το μάτι στο ανατολικό μπλοκ, ενώ όσες παραδοσιακά είναι στο δυτικό στρατόπεδο (όπως το Μαρόκο, ή οι χώρες της Κεντρικής Αφρικής όπου δρουν ρωσικοί μισθοφορικοί στρατοί τύπου Wagner) συνεχίζουν εκείνον τον “υβριδικό” πόλεμο επιρροής.

Στον Ειρηνικό λοιπόν, η έκβαση είναι αβέβαιη. Το μόνο βέβαιο είναι ότι διεξάγεται μια γιγαντομαχία με σύγχρονους “τιτάνες” – αεροπλανοφόρα, πυρηνικά υποβρύχια, δορυφορικά όπλα – και ότι ανεξαρτήτως νικητή, το τίμημα σε ανθρώπινες ζωές και σε υλικό είναι πρωτοφανές.

Οι Παγκόσμιες Συνέπειες ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πολέμου

Ένας πόλεμος τέτοιας έκτασης θα άφηνε ανεξίτηλα σημάδια στην ανθρωπότητα. Ακόμη κι αν (στην καλύτερη περίπτωση) αποφευχθεί η ολική πυρηνική καταστροφή, οι συνέπειες σε όλα τα πεδία – ανθρώπινες απώλειες, οικονομία, κοινωνία, γεωπολιτική τάξη – θα είναι τεράστιες και πολυεπίπεδες. Ας δούμε συνοπτικά τους βασικότερους τομείς:

Ανθρώπινες Απώλειες: Οι απώλειες ζωών θα ήταν συγκλονιστικές. Οι δύο προηγούμενοι παγκόσμιοι πόλεμοι κόστισαν δεκάδες εκατομμύρια ψυχές. Ένας τρίτος, με τα σύγχρονα φονικά μέσα, θα μπορούσε να φτάσει ή και να ξεπεράσει εκείνους τους αριθμούς μέσα σε πολύ συντομότερο χρονικό διάστημα. Οι μάχες στις πόλεις με σύγχρονα όπλα, οι μαζικοί βομβαρδισμοί και τυχόν χρήσεις πυρηνικών θα σκότωναν μαζικά μαχητές και αμάχους. Ο άμαχος πληθυσμός θα πλήρωνε βαρύ τίμημα: ήδη τα πρώτα πλήγματα στις μεγαλουπόλεις (Τελ Αβίβ, Τεχεράνη, Κίεβο, Ταϊπέι κ.ά.) θα είχαν προκαλέσει δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς. Καθώς ο πόλεμος επεκτείνεται, ο αριθμός των νεκρών θα αυξάνεται δραματικά – όχι μόνο από τα όπλα, αλλά και από τις δευτερογενείς επιπτώσεις: τραυματίες που δεν μπορούν να λάβουν περίθαλψη, ασθένειες που εξαπλώνονται σε κατεστραμμένες πόλεις, λιμούς και έλλειψη καθαρού νερού. Υπάρχει επίσης ο αφανής απολογισμός: ψυχικά τραύματα σε γενιές ανθρώπων που βίωσαν τη φρίκη, ορφανά παιδιά, ξεκληρισμένες οικογένειες.

Προσφυγικές Ροές: Σε κάθε μέτωπο, άμαχοι θα τραπούν σε φυγή αναζητώντας ασφάλεια. Θα ζήσουμε τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση της ιστορίας. Εκατομμύρια από τη Μέση Ανατολή θα προσπαθήσουν να κινηθούν προς ασφαλέστερες περιοχές (π.χ. Ευρώπη, Βόρεια Αφρική). Ευρωπαίοι πολίτες από τις εμπόλεμες ζώνες της Ανατολικής Ευρώπης θα καταφύγουν προς δυτικά (ίσως και πέρα από τον Ατλαντικό). Στην Ασία, πληθυσμοί της Ταϊβάν ή της Ν. Κορέας μπορεί να προσπαθήσουν να φύγουν προς Ιαπωνία, Αυστραλία ή ΗΠΑ. Η Ελλάδα ειδικά, ως πύλη της Ευρώπης, θα δεχτεί νέο τεράστιο κύμα προσφύγων από τη Μέση Ανατολή (πολύ μεγαλύτερο του 2015): Σύρους, Λιβανέζους, Ιρανούς, αλλά και πιθανώς από την Αίγυπτο ή τη Β. Αφρική αν η αστάθεια επεκταθεί. Οι γειτονικές χώρες στις εμπόλεμες περιοχές θα κατακλυστούν – π.χ. η Πολωνία, η Τουρκία, η Ινδία – και πολύ γρήγορα οι δομές υποδοχής δεν θα επαρκούν. Θα δούμε σκηνές βιβλικής κλίμακας: καραβάνια ανθρώπων σε πορείες, πρόχειρους καταυλισμούς, ανθρωπιστικές κρίσεις σε σύνορα. Ο συντονισμός για βοήθεια θα είναι εξαιρετικά δυσκολότερος απ’ ό,τι σε έναν τοπικό πόλεμο, αφού παντού θα υπάρχει ανάγκη και οι διεθνείς οργανισμοί (ΟΗΕ, Ερυθρός Σταυρός) θα έχουν υπερβεί τις δυνατότητές τους.

Οικονομική Κατάρρευση: Η παγκόσμια οικονομία θα υποστεί σοκ άνευ προηγουμένου. Ήδη στις πρώτες εβδομάδες του πολέμου, οι χρηματιστηριακές αγορές θα έχουν βυθιστεί. Η εμπιστοσύνη θα εξαφανιστεί, τα νομίσματα θα παρουσιάσουν ακραίες διακυμάνσεις – πιθανώς να απαιτηθούν capital controls ή κλείσιμο αγορών για να αποτραπεί ο πανικός. Το διεθνές εμπόριο θα συρρικνωθεί δραματικά: βασικές θαλάσσιες οδοί θα είναι επικίνδυνες ή κλειστές (Στενά Ορμούζ, Διώρυγα Σουέζ, Θάλασσα της Νότιας Κίνας, ακόμα και ο Βόσπορος κατά περιόδους). Οι μεταφορές προϊόντων θα μειωθούν, προκαλώντας ελλείψεις πρώτων υλών και καταναλωτικών αγαθών παντού. Χώρες που εξαρτώνται από εισαγωγές για τρόφιμα ή καύσιμα θα βρεθούν σε δεινή θέση. Τα ενεργειακά αποθέματα θα γίνουν κρίσιμος παράγοντας: το πετρέλαιο μπορεί να φτάσει σε τιμές εξωπραγματικές, και αυτό θα τροφοδοτήσει αλυσιδωτές συνέπειες στην παραγωγή και το κόστος ζωής.

Η ανεργία θα εκτιναχθεί σε καιρό πολέμου για μη στρατιωτικούς τομείς – πολλές βιομηχανίες θα κλείσουν είτε λόγω έλλειψης πρώτων υλών είτε επειδή θα πρέπει να μετατραπούν σε πολεμικές παραγωγές. Ταυτόχρονα, τα κράτη θα δαπανούν ασύλληπτα ποσά για πολεμικές ανάγκες (οπλισμό, συντήρηση στρατών, ανοικοδόμηση βασικών υποδομών που καταστρέφονται συνεχώς), βυθίζοντάς τα σε χρέη. Πολλά εθνικά νομίσματα θα χάσουν την αξία τους, και οι κεντρικές τράπεζες θα αναγκαστούν σε μέτρα έκτακτης ανάγκης. Ο πόλεμος πιθανότατα θα οδηγήσει σε παγκόσμια ύφεση που θα κάνει τη Μεγάλη Ύφεση του 1929 να μοιάζει ήπια: ένα τεράστιο μέρος του παγκόσμιου ΑΕΠ θα χαθεί, η ανεργία και ο πληθωρισμός (στα είδη πρώτης ανάγκης) θα συνυπάρχουν – φαινόμενο στασιμοπληθωρισμού εν καιρώ πολέμου.

Κλάδοι όπως ο τουρισμός, οι διεθνείς αερομεταφορές, η τεχνολογία (ειδικά εάν εργοστάσια στην Ασία δεν λειτουργούν) θα καταρρεύσουν. Από την άλλη, θα ανθίσει βέβαια η πολεμική βιομηχανία, αλλά δεν θα προλαβαίνει καν να καλύψει τις ανάγκες. Μετά τον πόλεμο, θα χρειαστούν δεκαετίες για να συνέλθουν οι οικονομίες – και μόνο εφόσον έχει αποτραπεί η ολική καταστροφή.

Κοινωνική και Πολιτική Αναδιάταξη: Τέτοια παγκόσμια σύγκρουση θα αναδιατάξει βίαια τις κοινωνίες. Καταρχάς, πολλές χώρες πιθανόν να βρεθούν υπό στρατιωτικό νόμο ή έκτακτες εξουσίες για να διαχειριστούν τον πόλεμο. Τα δημοκρατικά δικαιώματα θα περιοριστούν: επιστρατεύσεις, επιτάξεις περιουσιών, λογοκρισία στα μέσα ενημέρωσης θα είναι καθημερινότητα ακόμα και σε παραδοσιακές δημοκρατίες. Ο πληθυσμός σε εμπόλεμες ζώνες θα ζήσει σε καθεστώς διαρκούς φόβου και ανασφάλειας – καταφύγια, συσκότιση, σειρήνες αεροπορικών επιδρομών, διακοπές ρεύματος.

Πολλές κοινωνίες μπορεί να παρουσιάσουν τάσεις ριζοσπαστικοποίησης: σε περιόδους τέτοιας κρίσης, συχνά ενισχύονται φωνές ακραίες, εθνικιστικές ή και εξτρεμιστικές που υπόσχονται δύναμη και προστασία. Μετά από μεγάλης διάρκειας πόλεμο, το πολιτικό τοπίο θα αλλάξει: κάποιες κυβερνήσεις θα έχουν καταρρεύσει, κάποιες χώρες μπορεί να βιώσουν εμφύλιες αναταραχές (ιδίως αν είχαν εσωτερικές διαιρέσεις ή αντιπολίτευση στην πολεμική εμπλοκή). Τα σύνορα κρατών ενδεχομένως να επαναχραφούν από την αρχή μετά τον πόλεμο – είτε λόγω νικητών που επιβάλλουν όρους είτε λόγω διάλυσης κάποιων χωρών εκ των έσω. Για παράδειγμα, εάν ηττηθεί ολοκληρωτικά η Ρωσία, είναι πιθανό να διαμελιστεί σε μικρότερα κρατίδια. Αν αποδυναμωθεί η Κίνα, ενδέχεται αποσχιστικά κινήματα στο Θιβέτ ή το Ξινγιάνγκ να αναζωπυρωθούν. Ακόμη και εντός της Ευρώπης, αν ο πόλεμος αφήσει χάος, μπορεί να δούμε νέα πολιτικά σχήματα να αναδύονται – εξτρεμιστικά κόμματα, πραξικοπήματα σε χώρες που δεν αντέχουν το βάρος κ.ο.κ.

Η παγκόσμια διακυβέρνηση θα δεχτεί τεράστιο πλήγμα. Ο ΟΗΕ, έχοντας αποτύχει να αποτρέψει τον πόλεμο, ουσιαστικά θα παραμεριστεί. Οι διεθνείς νόμοι και οργανισμοί (Παγκόσμια Τράπεζα, Π.Ο.Υ., κ.λπ.) θα περάσουν σε δεύτερη μοίρα κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων. Μετά το τέλος, θα χρειαστεί πιθανώς μια νέα παγκόσμια δομή ασφαλείας – παρόμοια με το πώς ο ΟΗΕ διαδέχθηκε την αποτυχημένη Κοινωνία των Εθνών μετά το Β’ ΠΠ – αν φυσικά υπάρχει ηγεσία ικανή να το πράξει.

Πείνα και Υγειονομικές Κρίσεις: Οι παράπλευρες συνέπειες σε ανθρωπιστικό επίπεδο θα είναι ασύλληπτες. Μεγάλα τμήματα του πλανήτη θα βρεθούν αντιμέτωπα με επισιτιστική κρίση. Χώρες που βασίζονται σε εισαγωγές τροφίμων (π.χ. η Αίγυπτος για σιτάρι, πολλές αφρικανικές για ρύζι) θα υποφέρουν καθώς οι εμπορικές ροές διακόπτονται. Ακόμα και παραδοσιακά “εύφορα” μέρη θα δουν πτώση παραγωγής: η Ουκρανία, ένας από τους σιτοβολώνες του κόσμου, θα είναι πεδίο μαχών. Οι αγρότες αλλού μπορεί να μην έχουν καύσιμα ή λιπάσματα (πολλά λιπάσματα προέρχονται από φυσικό αέριο, η τιμή του οποίου θα έχει εκτοξευτεί). Οι τιμές των τροφίμων θα πολλαπλασιαστούν και, σε συνδυασμό με την φτώχεια του πολέμου, αυτό σημαίνει πείνα για εκατομμύρια ανθρώπους. Ειδικά σε Ασία και Αφρική, ο κίνδυνος λιμοκτονιών θα είναι πραγματικός. Ο ΟΗΕ ίσως προσπαθήσει για ανθρωπιστικές εκεχειρίες να στείλει βοήθεια, όμως σε έναν πολυδιάστατο πόλεμο θα είναι δύσκολο να εξασφαλιστεί πρόσβαση παντού.

Παράλληλα, το υγειονομικό σύστημα παγκοσμίως θα δεχτεί πανωλεθρία. Εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίες χρειάζονται περίθαλψη όταν πολλά νοσοκομεία θα έχουν βομβαρδιστεί. Η έλλειψη φαρμάκων (καθώς πολλές φαρμακοβιομηχανίες είναι σε Κίνα/Ινδία που δεν λειτουργούν κανονικά) και η διακοπή των εφοδιαστικών αλυσίδων σημαίνει ότι ακόμη και απλές ιατρικές προμήθειες σπανίζουν. Επιπλέον, πόλεμος σημαίνει και πιθανή επανεμφάνιση επιδημιών: κακές υγειονομικές συνθήκες, συνωστισμός προσφύγων, πτώματα που δεν θάβονται εγκαίρως – όλα αυτά αποτελούν εστία μολύνσεων. Ασθένειες που ελέγχονταν (χολέρα, δυσεντερία, ακόμη και πανδημίες γρίπης) μπορεί να ξεσπάσουν και να πλήξουν περαιτέρω τον εξασθενημένο πληθυσμό.

Παγκόσμια Ασφάλεια και Τάξη: Το τέλος του Τρίτου Παγκόσμιου Πολέμου, αν και όταν φτάσει, θα αφήσει πίσω του έναν πλανήτη αγνώριστο. Μεγάλες πόλεις ισοπεδωμένες (είτε από συμβατικές είτε, ο μη γένοιτο, από πυρηνικές επιθέσεις), περιβαλλοντικές καταστροφές (καμένοι δασικοί μαζικά, ρύπανση από πετρελαιοκηλίδες, πιθανώς πυρηνική ρύπανση από χτυπήματα ή απόβλητα), κλίμα ανασφάλειας. Η γεωπολιτική τάξη που γνωρίζαμε – με τον ΟΗΕ, με μόνιμα μέλη Συμβουλίου Ασφαλείας, με διεθνείς κανόνες – θα έχει καταρρεύσει. Στη θέση της, θα προκύψει κάτι καινούριο, αλλά μέσα από ερείπια. Αν επικρατήσει κάποιο στρατόπεδο, μπορεί να επιχειρήσει να φτιάξει μια νέα “ειρήνη” επιβάλλοντας τους όρους του. Αν ο πόλεμος τελειώσει περισσότερο σε αδιέξοδο/εξάντληση, ο κόσμος ίσως χωριστεί σε σφαίρες επιρροής (όπως μετά το 1945) ή σε ένα νέο ψυχροπολεμικό δίπολο.

Σε κάθε περίπτωση, η ανθρωπότητα θα έχει βιώσει τη μεγαλύτερη δοκιμασία της ιστορίας της. Οι κοινωνίες θα χρειαστεί να ξαναφτιαχτούν σχεδόν από την αρχή – τόσο υλικά όσο και ηθικά. Το συλλογικό τραύμα, αλλά ίσως και η συλλογική συνειδητοποίηση του πόσο κοντά έφτασε ο αφανισμός, θα επηρεάσουν βαθιά την κουλτούρα, την τέχνη, τη φιλοσοφία, και ελπίζουμε τις μελλοντικές ηγεσίες.

Μέσα σε αυτή τη ζοφερή παγκόσμια εικόνα, η Ελλάδα – όπως και κάθε έθνος – θα υποστεί τις δικές της ξεχωριστές δοκιμασίες. Στο επόμενο κεφάλαιο, εξετάζουμε πώς η χώρα μας θα συμμετείχε σε ένα τέτοιο παγκόσμιο πόλεμο και ποιες θα ήταν οι συνέπειες για τους Έλληνες.

Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η Ελλάδα

Για την Ελλάδα, μια μικρομεσαία χώρα αλλά μέλος ισχυρών συμμαχιών (ΝΑΤΟ, ΕΕ), η εμπλοκή σε έναν παγκόσμιο πόλεμο θα αποτελούσε πρωτόγνωρη πρόκληση. Η γεωγραφική της θέση, στο σταυροδρόμι Ευρώπης-Ασίας και κοντά στη Μέση Ανατολή, την καθιστά αυτόματα μέρος του ευρύτερου θεάτρου επιχειρήσεων. Τόσο η στρατιωτική συμμετοχή όσο και οι εσωτερικές επιπτώσεις θα ήσαν βαθύτατες.

Συμμετοχή μέσω ΝΑΤΟ και ΕΕ – Το Έθνος σε Πόλεμο

Από τη στιγμή που θα κηρυχθεί κατάσταση γενικευμένου πολέμου μεταξύ του ΝΑΤΟ και των αντιπάλων του (Ρωσία, κ.λπ.), η Ελλάδα αυτομάτως βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση ως μέλος της Συμμαχίας. Δεν πρόκειται για μια σύγκρουση επιλογής, αλλά για συμμαχική υποχρέωση. Ήδη πριν φτάσουμε σε επίσημες κηρύξεις, η χώρα θα έχει συμβάλει ενεργά στις προετοιμασίες: θα έχει θέσει στη διάθεση του ΝΑΤΟ τις στρατιωτικές της βάσεις, τον εναέριο χώρο και τα χωρικά της ύδατα.

Στρατιωτικές Βάσεις – Ορμητήρια Συμμαχικών Δυνάμεων: Η βάση της Σούδας στην Κρήτη θα αποτελέσει νευραλγικό κόμβο. Εκεί ανεφοδιάζονται και σταθμεύουν συμμαχικά πολεμικά πλοία και αεροσκάφη, αποτελώντας το βασικό σημείο στήριξης των ΗΠΑ και συμμάχων στην Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης έχει ήδη αναβαθμιστεί σε κρίσιμης σημασίας κόμβο για μεταφορά ΝΑΤΟϊκού εξοπλισμού προς την Ανατολική Ευρώπη (μέσω Βουλγαρίας-Ρουμανίας, παρακάμπτοντας τα Στενά). Σε συνθήκες πολέμου, από την Αλεξανδρούπολη θα περνούν συνεχώς στρατεύματα, άρματα και πυρομαχικά με κατεύθυνση το μέτωπο της Ουκρανίας/Ρωσίας. Άλλες υποδομές, όπως η αεροπορική βάση της Λάρισας (όπου φιλοξενούνται ήδη drones των ΗΠΑ) ή το Στεφανοβίκειο (ελικόπτερα), θα φιλοξενήσουν ενισχύσεις. Ο Άραξος ενδέχεται να ξαναμπεί στο επίκεντρο, ιδίως αν απαιτηθεί χώρος για αμερικανικά ή ευρωπαϊκά αεροσκάφη.

Η Ελλάδα, επομένως, θα λειτουργεί ως ένα “μετόπισθεν-πρώτης γραμμής” για το ΝΑΤΟ: δεν είναι στο επίκεντρο των μαχών αρχικά, αλλά αποτελεί το σκαλοπάτι απ’ όπου περνούν οι δυνάμεις που πολεμούν. Ελληνικές φρεγάτες μπορεί να συνοδεύουν συμμαχικές νηοπομπές στη Μεσόγειο, ελληνικά αεροδρόμια θα φιλοξενούν μαχητικά από συμμάχους που χρειάζονται ανασυγκρότηση ή επιχειρούν κοντά (π.χ. στο μέτωπο της Συρίας).

Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις στο Μέτωπο: Η Ελλάδα θα κληθεί να συνεισφέρει ενεργά στρατιωτικές δυνάμεις. Ήδη ελληνικά πληρώματα και μέσα πιθανώς συμμετέχουν σε αποστολές εντός των δομών του ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, ένα ελληνικό τάγμα θα μπορούσε να αναπτυχθεί στην Πολωνία ή τη Ρουμανία ως μέρος δύναμης του ΝΑΤΟ εκεί, ή μια φρεγάτα μας να ενταχθεί σε Μοίρα του ΝΑΤΟ που περιπολεί στη Μαύρη Θάλασσα ή την Ανατολική Μεσόγειο. Έλληνες πιλότοι με F-16/F-35 θα μπορούσαν να λάβουν μέρος σε αεροπορικές αποστολές επιτήρησης ή ακόμα και βομβαρδισμού σε θέατρα επιχειρήσεων (π.χ. κατά θέσεων του ISIS ή άλλων στόχων στη Μέση Ανατολή, ανάλογα με την εξέλιξη).

Βεβαίως, η έκταση της ελληνικής συμμετοχής θα εξαρτηθεί και από τις εσωτερικές ανάγκες ασφάλειας – καθώς, όπως προαναφέρθηκε, η Ελλάδα έχει ανοιχτό τον δικό της λογαριασμό με την Τουρκία. Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία θα προσπαθήσουν να ισορροπήσουν: από τη μία να ανταποκριθούν στις συμμαχικές δεσμεύσεις, από την άλλη να μην αποδυναμώσουν υπερβολικά την άμυνα του εθνικού χώρου (γιατί υπάρχει πάντα ο φόβος της τουρκικής απειλής). Έτσι, πιθανότατα οι ελληνικές δυνάμεις που θα αποσταλούν στο εξωτερικό θα είναι περιορισμένες και πολύ εξειδικευμένες (π.χ. ένα μεταγωγικό πλοίο, ή μια μοίρα ειδικών δυνάμεων σε ρόλο εκπαίδευσης/καθοδήγησης). Ο κύριος όγκος του Ελληνικού Στρατού θα παραμείνει εντός της χώρας, επ’ επιφυλακή στα σύνορα. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν παύει το γεγονός: η Ελλάδα θα είναι σε πόλεμο. Αυτό σημαίνει γενική επιστράτευση (οι κλάσεις εφέδρων θα κληθούν στα όπλα), οι θητείες θα παραταθούν, ολόκληρη η χώρα θα ζει σε ρυθμό πολεμικής κινητοποίησης.

Στρατιωτικός Ρόλος και Εξωτερικές Απειλές: Ο Παράγοντας Τουρκία

Η μεγαλύτερη αγωνία για την Ελλάδα σε ένα τέτοιο σενάριο είναι πώς θα σταθεί η Τουρκία. Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός παραμένει πρωτεύων ζήτημα ασφαλείας για την Αθήνα. Σε έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, η θέση της Τουρκίας θα είναι περίπλοκη, αλλά κάθε της κίνηση έχει άμεσο αντίκτυπο στην Ελλάδα.

Τουρκία και Συμμαχία: Εάν υποθέσουμε ότι η Τουρκία παραμένει επίσημα στο ΝΑΤΟ (όπως περιγράφηκε παραπάνω), τότε θεωρητικά Ελλάδα και Τουρκία θα πολεμούν τον κοινό εχθρό, όχι η μία την άλλη. Πράγματι, σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσαμε να δούμε ακόμα και συνεργασία επί του πεδίου: π.χ. τουρκικές δυνάμεις να επιτρέπουν τη διέλευση ΝΑΤΟϊκών μέσω του εδάφους τους ή να συνεισφέρουν σε μέτωπα όπου και η Ελλάδα συνεισφέρει (ίσως στη Μαύρη Θάλασσα ή τη Συρία). Ωστόσο, οι βαθιές διαφορές και η καχυποψία δεν σβήνονται εύκολα. Η Ελλάδα θα ανησυχεί μονίμως μήπως η Τουρκία επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί κάποια στιγμή αδυναμίας για να προωθήσει τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο ή τη Θράκη.

Σενάριο Τουρκικής Ευκαιρίας: Ένα πιθανό – εφιαλτικό για την Ελλάδα – ενδεχόμενο είναι η Τουρκία να επιλέξει μια πιο αμφίσημη στάση στον πόλεμο. Αν δει ότι το ΝΑΤΟ έχει εμπλακεί σε πολύ επικίνδυνο πόλεμο με τη Ρωσία, ίσως προτιμήσει να μείνει σχετικά ουδέτερη (όπως είχε κάνει στον Β’ ΠΠ μέχρι σχεδόν το τέλος). Σε ένα ακραίο σενάριο, θα μπορούσε ακόμη και να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ ή να ανακοινώσει “ουδετερότητα” για να μην γίνει στόχος της Ρωσίας. Σε αυτή την περίπτωση, η θέση της Ελλάδας περιπλέκεται: αφενός θα χάσει τον ανασχετικό ρόλο που παίζει η κοινή συμμαχία (τώρα η Τουρκία δεν θα δεσμεύεται από συμμαχική αλληλεγγύη), αφετέρου η Τουρκία θα αποκτήσει χώρο να κινηθεί πιο ελεύθερα στην περιοχή.

Η Άγκυρα θα μπορούσε τότε να επιχειρήσει μονομερείς ενέργειες: να απαιτήσει ορισμένα ανταλλάγματα (π.χ. κυριαρχία σε αμφισβητούμενες ζώνες του Αιγαίου, ή αλλαγές στο καθεστώς νησιών) απειλώντας ότι διαφορετικά θα εμποδίσει το ΝΑΤΟ (π.χ. κλείνοντας τα Στενά στον στόλο του ΝΑΤΟ – πράγμα εξαιρετικά κρίσιμο για τον ανεφοδιασμό στην Μαύρη Θάλασσα). Η Ελλάδα θα βρεθεί τότε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση: ήδη σε πόλεμο με άλλες δυνάμεις, θα πρέπει να διαχειριστεί και έναν εκβιασμό ασφαλείας από τον ανατολικό της γείτονα. Οι σύμμαχοι φυσικά δεν θα ήθελαν επ’ ουδενί μια ένοπλη σύγκρουση εντός του ΝΑΤΟ – θα πίεζαν την Ελλάδα να “κάνει υποχωρήσεις για το κοινό καλό”. Αυτό όμως για τα ελληνικά δεδομένα θα ήταν πολιτικά και εθνικά απαράδεκτο.

Σε περίπτωση που η Τουρκία απειλήσει άμεσα την Ελλάδα, η Αθήνα θα πρέπει να αμυνθεί ακόμη και μόνη. Ένα πιθανό σενάριο: η Τουρκία, βλέποντας την ευκαιρία, απαιτεί τον αφοπλισμό των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου (πράγμα που ζητά καιρό διπλωματικά). Ίσως μάλιστα στείλει ναυτικές μονάδες κοντά σε κάποια νησιά επίδειξη δύναμης. Η Ελλάδα θα έχει τότε δύο μέτωπα να ανησυχεί – το εξωτερικό μεγάλο πόλεμο και τον κίνδυνο τοπικής σύρραξης με την Τουρκία. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις θα είναι υπερ-τεντωμένες: θα πρέπει να διατηρούν ισχυρή παρουσία στο Αιγαίο (24/7 περιπολίες μαχητικών, στόλος έτοιμος για εμπλοκή ανά πάσα στιγμή), ενώ ταυτόχρονα να υποστηρίζουν τις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ αλλού. Η έλλειψη εμπιστοσύνης θα είναι τέτοια που πιθανότατα ελληνικές μονάδες δεν θα επιχειρούν δίπλα σε τουρκικές χωρίς διαμεσολάβηση (για αποφυγή “ατυχημάτων”).

Εάν, ο μη γένοιτο, ξεσπούσε ελληνοτουρκική σύγκρουση εν μέσω παγκόσμιου πολέμου, θα ήταν καταστροφικό για αμφότερες και δώρο για τους κοινούς τους εχθρούς. Ωστόσο, η ιστορία διδάσκει πως σε συνθήκες χάους, παλιοί λογαριασμοί συχνά οδηγούν σε νέους πολέμους (θυμηθείτε ότι στον Β’ ΠΠ, εκτός από τα κύρια μέτωπα, ξεκαθαρίστηκαν και πολλοί τοπικοί λογαριασμοί). Η Ελλάδα θα έκανε τα πάντα να αποφύγει αυτό το σενάριο, προσπαθώντας με διπλωματία να κρατήσει την Τουρκία στο “στρατόπεδο” και να καθησυχάσει ή να αποτρέψει επιθετικότητα. Όμως θα παρέμενε σε ύψιστη επιφυλακή.

Άλλες απειλές: Πέρα από την Τουρκία, η Ελλάδα θα μπορούσε να απειληθεί από ενέργειες των άμεσα αντιπάλων του ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, η Ρωσία, έχοντας χαρακτηρίσει την Ελλάδα “εχθρική χώρα” (λόγω φιλοξενίας αμερικανικών βάσεων), ενδέχεται να στοχοποιήσει ελληνικό έδαφος με πυραυλικές επιθέσεις. Ένα πιθανό ρωσικό χτύπημα θα ήταν κατά του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης ή της βάσης της Σούδας, για να διακόψει τον ανεφοδιασμό. Αυτό σημαίνει ότι ελληνικές πόλεις και υποδομές μπορεί να δεχθούν πλήγματα – κάτι ανήκουστο στη σύγχρονη ιστορία μας από τον Β’ ΠΠ. Η ελληνική αντιαεροπορική άμυνα θα δοκιμαστεί στο μέγιστο, ενώ οι πολίτες σε περιοχές-στόχους θα χρειαστεί να ακολουθούν οδηγίες προστασίας (όπως καταφύγια).

Επίσης, η Ιρανική ηγεσία, σε αντίποινα για τη χρήση ελληνικών βάσεων κατά του Ιράν, θα μπορούσε να επιχειρήσει έμμεσα πλήγματα: είτε μέσω κυβερνοπολέμου (η Ελλάδα θα μπορούσε να δει κρίσιμα δίκτυα της να πέφτουν θύματα ιρανικών hacking) είτε μέσω υποκίνησης ασύμμετρων απειλών (π.χ. ενεργοποίηση ακραίων ισλαμιστικών κυττάρων ή φιλοϊρανικών στοιχείων για τρομοκρατικές ενέργειες σε ελληνικό έδαφος). Δεν είναι καθόλου απίθανο σε τέτοιες εποχές να υπάρξουν τρομοκρατικά χτυπήματα σε πόλεις με σκοπό τον εκφοβισμό του πληθυσμού. Η Ελλάδα ως δυτικός σύμμαχος θα ήταν στόχος για τέτοιες ενέργειες.

Εσωτερικές Επιπτώσεις: Οικονομία, Κοινωνία, Πολιτικό Σύστημα, Ενεργειακή Επάρκεια, Επισιτισμός

Στο εσωτερικό μέτωπο, η Ελλάδα θα βιώσει μια κατάσταση που γενιές ολόκληρες δεν έχουν ζήσει: πλήρη πολεμική κινητοποίηση και ανατροπή της καθημερινής ζωής.

Οικονομία σε Πολεμική Τροχιά: Το ελληνικό κράτος θα αναγκαστεί να μεταβεί σε οικονομία πολέμου. Αυτό σημαίνει πως πόροι, προϋπολογισμός, παραγωγή θα αναπροσανατολιστούν στις ανάγκες του πολέμου. Ο προϋπολογισμός θα αυξηθεί ραγδαία για αμυντικές δαπάνες – αγορά πυρομαχικών, συντήρηση εξοπλισμού, μισθοδοσία επανακληθέντων εφέδρων. Η ήδη βεβαρυμένη από το παρελθόν ελληνική οικονομία θα πιεστεί στα όριά της: πιθανόν να χρειαστεί εξωτερική βοήθεια (π.χ. από ΕΕ/ΗΠΑ) για να σταθεί, όπως συνέβη με το Βέλγιο ή το Ισραήλ σε μεγάλες συρράξεις. Ο ιδιωτικός τομέας θα συρρικνωθεί καθώς εργατικό δυναμικό θα φεύγει για το μέτωπο και πολλές επιχειρήσεις θα υπολειτουργούν ή θα κλείνουν λόγω έλλειψης πρώτων υλών. Το κράτος θα επιτάξει πιθανώς εργοστάσια ή εργαστήρια για παραγωγή εξοπλισμού (π.χ. να παράγουν στολές, πυρομαχικά διαμετρήματος, επισκευές οχημάτων).

Η ανεργία αρχικά ίσως πέσει (καθώς πολλοί θα είναι στον στρατό ή σε επιστρατευμένη εργασία), αλλά το βιοτικό επίπεδο θα πέσει κατακόρυφα. Ο τουρισμός – βασικός πυλώνας – θα μηδενιστεί, καθώς κανένας τουρίστας δεν έρχεται σε μια χώρα που εμπλέκεται σε παγκόσμιο πόλεμο και είναι πιθανός στόχος. Οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις μας θα υποφέρουν: το ελληνικό εμπορικό ναυτικό (από τα μεγαλύτερα στον κόσμο) θα χάσει πλοία από εχθρικές ενέργειες ή θα ακινητοποιηθεί λόγω επικινδυνότητας θαλασσίων οδών. Αυτό χτυπά τα έσοδα και ταυτόχρονα δυσχεραίνει τις παγκόσμιες μεταφορές (και κατ’ επέκταση και τον ανεφοδιασμό μας).

Το δημόσιο χρέος θα εκτοξευθεί ξανά, αλλά προφανώς εν μέσω πολέμου τέτοιες δημοσιονομικές ανησυχίες περνούν δεύτερη μοίρα. Πολύ σημαντικό θα είναι η Ελλάδα να λάβει διεθνή οικονομική στήριξη: π.χ. οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα μπορούσαν να παράσχουν δάνεια έκτακτης ανάγκης ή απευθείας επιχορηγήσεις υλικού. Ίσως αναβιώσει κάτι σαν “Σχέδιο Μάρσαλ” κατά τη διάρκεια ή μετά τον πόλεμο για τις πληγείσες χώρες. Η Ελλάδα, επειδή είναι στην πρώτη γραμμή, θα διεκδικήσει μερίδιο. Ωστόσο, μέχρι να έρθει η μεταπολεμική ανασυγκρότηση, ο πληθυσμός θα περάσει δύσκολες ημέρες: οι περισσότεροι θα δουν τα εισοδήματά τους να μειώνονται, οι τιμές να ανεβαίνουν (λόγω ελλείψεων και πληθωρισμού πολέμου) και θα χρειαστεί να προσαρμοστούν σε περίοδο στερήσεων.

Κοινωνία – Καθημερινή Ζωή: Η ελληνική κοινωνία, που ζούσε επί δεκαετίες εν καιρώ ειρήνης, θα βρεθεί αντιμέτωπη με δυσκολίες που μόνο οι παλαιότεροι από διηγήσεις των παππούδων ίσως γνώριζαν. Καθημερινότητα με δελτίο τροφίμων και καυσίμων: πιθανόν να εφαρμοστεί σύστημα δελτίου (κάρτα) για βασικά αγαθά, ώστε να αποφευχθούν ελλείψεις και μαύρη αγορά. Ο κόσμος θα πρέπει να συνηθίσει να κάνει οικονομία στο ρεύμα (ενεργειακός περιορισμός), στο καύσιμο (βενζίνη με όριο ανά όχημα την εβδομάδα), στο φαγητό (ειδικά αν κάποια τρόφιμα σπανίζουν, θα υπάρξει μερίδιο ανά οικογένεια).

Επίσης, η κοινωνία θα μπει σε νοοτροπία “άμυνας πατρίδας”. Τα μέσα ενημέρωσης θα εκπέμπουν πατριωτικά μηνύματα, θα υπάρχει λογοκρισία ειδήσεων που θεωρούνται ότι υπονομεύουν το ηθικό. Οι πολίτες θα ενθαρρύνονται να συμβάλλουν: είτε κατατασσόμενοι εθελοντικά (όσοι μπορούν), είτε βοηθώντας σε εργασίες υποστήριξης (π.χ. εθελοντισμός στον Ερυθρό Σταυρό, στην πολιτική προστασία για αντιμετώπιση συνεπειών βομβαρδισμών κ.λπ.). Οι σχολικές μονάδες πιθανόν να κλείσουν σε περιόδους κρίσης ή να λειτουργούν ως καταφύγια/κέντρα διανομής. Ίσως δούμε εικόνες όπως “ασκήσεις αεράμυνας” με μαθητές και πολίτες να κάνουν ασκήσεις για το πώς να πάνε σε καταφύγιο αν ηχήσουν σειρήνες. Οι πόλεις θα εφαρμόζουν μπλακάουτ τη νύχτα (συσκότιση) για να μην γίνονται εύκολα στόχοι αεροπορικών επιδρομών ή πυραύλων.

Πιθανώς θα υπάρχει και απαγόρευση κυκλοφορίας σε κάποιες ώρες, ειδικά αν υπάρξουν δολιοφθορές ή βομβαρδισμοί. Η αστυνομία και ο στρατός θα συνεργάζονται στη διατήρηση της τάξης. Το ηθικό του πληθυσμού είναι κρίσιμο ζήτημα: η κυβέρνηση θα προβάλλει μηνύματα ενότητας, ιστορικών αναφορών (1821, 1940 κλπ) για να κρατήσει τον κόσμο συσπειρωμένο. Και πράγματι, στη δύσκολη ώρα, κατά κανόνα οι κοινωνίες δείχνουν μια περίοδο συσπείρωσης και αλτρουισμού. Θα δούμε Έλληνες να βοηθούν ο ένας τον άλλο, να μοιράζονται προμήθειες, να περιθάλπουν τραυματίες. Ωστόσο, όσο ο πόλεμος τραβάει, τόσο θα αυξάνονται η κόπωση και οι αντιδράσεις. Αν οι απώλειες (νεκροί/τραυματίες στρατιώτες) πληθαίνουν και η πείνα μεγαλώνει, μπορεί να δημιουργηθούν και φωνές αμφισβήτησης.

Πολιτικό Σύστημα: Η δημοκρατία στην Ελλάδα ενδέχεται να περάσει από ισχυρές αναταράξεις. Κατά την έναρξη μιας τέτοιας κρίσης, συνήθως σχηματίζονται κυβερνήσεις εθνικής ενότητας – τα μεγάλα κόμματα ενώνονται σε μια κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης για να διαχειριστούν τον πόλεμο από κοινού. Ενδεχομένως να ανασταλούν κάποιες κανονικές λειτουργίες (η Βουλή μπορεί να περιορίσει τις συνεδριάσεις της, οι εκλογές αν εκκρεμούν θα αναβληθούν “μέχρι νεωτέρας”). Το σύνταγμα προβλέπει καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, και αυτές σίγουρα θα κηρυχθούν. Περιορισμοί δικαιωμάτων (στη μετακίνηση, στις συγκεντρώσεις, στην ελευθεροτυπία) θα δικαιολογηθούν από την “επιβίωση του έθνους”.

Το κρίσιμο ερώτημα: θα αντέξει η δημοκρατική δομή ή θα διολισθήσει σε κάτι πιο αυταρχικό; Η ιστορία μας έχει και τις δύο όψεις: το 1940, παρά τους περιορισμούς, το καθεστώς Μεταξά ήταν ήδη δικτατορικό. Σήμερα, με ισχυρή ευρωπαϊκή παράδοση, είναι πιθανό οι βασικές συνταγματικές αρχές να κρατηθούν, αλλά ουσιαστικά το πολεμικό καθεστώς θα μοιάζει με ημιδικτατορία (π.χ. κανείς δεν θα επιτρέπεται να κάνει απεργία, οι αντιπολεμικές φωνές μπορεί να χαρακτηριστούν προδοτικές). Μετά τον πόλεμο, ανάλογα με το αποτέλεσμα, το πολιτικό σκηνικό μπορεί να αναδιαταχθεί. Ήρωες πολέμου μπορεί να εισέλθουν στην πολιτική, παλιά κόμματα μπορεί να διαλυθούν αν θεωρηθούν ότι απέτυχαν, νέα κόμματα – ίσως πιο ριζοσπαστικά – να αναδειχθούν. Αν ο πόλεμος τελειώσει με κάποιο “μπαρούτι” ακόμη στον αέρα, δεν αποκλείεται ακόμα και κάποια μορφή στρατιωτικής επιρροής στην πολιτική (η ιστορία το έχει δείξει μετά από μεγάλες κρίσεις). Όμως η συμμετοχή μας στην ΕΕ μάλλον θα λειτουργήσει ως ασφαλιστική δικλείδα για επιστροφή σε ομαλότητα και δημοκρατία μετά την ειρήνη.

Ενεργειακή Αυτάρκεια: Η Ελλάδα, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, δεν είναι ενεργειακά αυτάρκης. Σε έναν παγκόσμιο πόλεμο που τα δίκτυα εμπορίου ενέργειας διακόπτονται, θα αντιμετωπίσουμε σοβαρό πρόβλημα θέρμανσης, ηλεκτρισμού και καυσίμων. Σενάρια που θα δούμε:

Πετρέλαιο και Καύσιμα: Η χώρα μας εισάγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου της. Με τον Περσικό Κόλπο σε πόλεμο και το εμπόριο πετρελαίου χαοτικό, ο ανεφοδιασμός θα είναι δύσκολος. Ίσως υπάρξει κάποια τροφοδοσία μέσω συμμάχων (π.χ. οι ΗΠΑ να προμηθεύουν πετρέλαιο στα συμμαχικά κράτη από τα στρατηγικά τους αποθέματα, μοιράζοντάς το). Παρόλα αυτά, η ποσότητα θα είναι περιορισμένη. Η κυβέρνηση θα επιβάλλει μέτρα: προτεραιότητα στα καύσιμα θα έχουν ο στρατός, τα νοσοκομεία, τα μέσα μεταφοράς αγαθών, και ό,τι περισσεύει θα πηγαίνει στους πολίτες. Είναι πιθανό να δούμε καταστάσεις όπου η βενζίνη θα δίνεται με δελτίο (π.χ. λίγα λίτρα ανά εβδομάδα σε ιδιωτικά ΙΧ για βασικές ανάγκες). Πολύς κόσμος μπορεί να στραφεί σε ποδήλατα ή περπάτημα για κοντινές αποστάσεις, ενώ το κράτος θα τονώσει τα μέσα μαζικής μεταφοράς (ηλεκτρικά τραίνα, λεωφορεία – αν υπάρχουν καύσιμα ή ρεύμα).

Ηλεκτρικό Ρεύμα: Στην ηλεκτροπαραγωγή, η Ελλάδα έχει μείγμα φυσικού αερίου, ανανεώσιμων και λίγο λιγνίτη. Το φυσικό αέριο εισάγεται (από Ρωσία, Αλγερία κ.λπ.). Με τη Ρωσία εχθρό, αυτή η ροή κόβεται. Υπάρχει ο τερματικός σταθμός LNG στη Ρεβυθούσα, που μπορεί να παίρνει υγροποιημένο αέριο από πλοία (πιθανώς από ΗΠΑ ή Κατάρ). Αλλά θα είναι αμφίβολο αν επαρκούν οι ποσότητες για να ηλεκτροδοτηθεί κανονικά η χώρα. Οι αρχές θα ξαναβάλουν μπρος όσες μονάδες λιγνίτη μπορούν (παρά την ρύπανση – σε πόλεμο αυτά δεν έχουν βάρος μπροστά στην επιβίωση). Η Ελλάδα έχει κάποια αποθέματα λιγνίτη δικά της, οπότε αυτό θα είναι χρυσάφι. Οι ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά θα δώσουν ένα μέρος, αλλά δεν είναι αποθηκεύσιμη ενέργεια και εξαρτάται από καιρό/ημέρα. Επομένως, αναμένουμε διακοπές ρεύματος κατά περιόδους – πιθανόν κυλιόμενες ανά περιοχή για εξοικονόμηση (το λεγόμενο “rolling blackout”). Οι πολίτες θα καλούνται να μειώσουν κατανάλωση: λιγότερα φώτα, θέρμανση με φειδώ (ίσως επαναφέρουμε ξυλόσομπες ή τζάκια σε περιοχές με δυνατότητα), κλιματισμό μάλλον καθόλου. Η κυβέρνηση μπορεί να ορίσει ώρες κοινής ησυχίας/σκοταδιού για οικονομία. Ακόμη και βιομηχανίες θα λειτουργούν σε βάρδιες για να μην τραβούν ταυτόχρονα ρεύμα αιχμής.

Μεταφορές και Επικοινωνίες: Το καύσιμο αεροσκαφών (κηροζίνη) επίσης σπάνιο – οι αερομεταφορές επιβατών πιθανότατα θα διακοπούν (μόνο στρατιωτικές πτήσεις και ίσως κάποιες απολύτως απαραίτητες πολιτικές). Οι οδικές μεταφορές θα μειωθούν, άρα και η διακίνηση προϊόντων θα δυσκολέψει. Το κράτος ίσως επιτάξει φορτηγά για διανομές όπου χρειάζεται. Στις επικοινωνίες, το ίντερνετ και οι δορυφορικές συνδέσεις μπορεί να διαταραχθούν από κυβερνοπόλεμο, αλλά εσωτερικά δίκτυα τηλεφωνίας θα λειτουργούν, με προτεραιότητα όμως στις ένοπλες δυνάμεις και υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Ίσως η κυβέρνηση περιορίσει π.χ. το δίκτυο κινητής για πολίτες σε ώρες αιχμής για να διασφαλίσει γραμμές για το κράτος.

Επισιτιστική Πρόκληση: Η αυτάρκεια τροφίμων της Ελλάδας είναι μέτρια – παράγει μεν αρκετά (π.χ. ελαιόλαδο, φρούτα, λαχανικά, κάποια κρέατα), αλλά εξαρτάται από εισαγωγές σε δημητριακά, ζωοτροφές, κρέας, γαλακτοκομικά σε ένα βαθμό. Με το διεθνές εμπόριο σε αναταραχή, η τροφοδοσία γίνεται ύψιστης σημασίας. Η κυβέρνηση θα λάβει μέτρα: επίταξη/έλεγχος προϊόντων, προτεραιοποίηση σίτισης του πληθυσμού και του στρατού.

Η λέξη “δελτίο” θα ισχύσει και εδώ: δελτίο τροφίμων για ορισμένα είδη όπως ψωμί, ζάχαρη, λάδι, γάλα μακράς διάρκειας. Θα οργανωθούν κέντρα διανομής σε δήμους, πιθανόν θα επανέλθει η έννοια των “συσσιτίων” για όσους δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τροφή. Στόχος να μην υπάρξει πείνα. Ο κόσμος μπορεί να κληθεί να συμβάλει αυξάνοντας την τοπική παραγωγή: π.χ. αγροτικές κοινότητες θα ενθαρρυνθούν να καλλιεργήσουν κάθε σπιθαμή γης. Οι πόλεις ίσως δουν το φαινόμενο των “αστικών κήπων” – πάρκα ή αυλές όπου καλλιεργούνται λαχανικά συλλογικά. Οι παλιότεροι θα θυμούνται ή θα διηγούνται τον “Λαχανόκηπο της νίκης” (Victory garden) από ιστορίες άλλων χωρών στον Β’ ΠΠ.

Κρίσιμο θα είναι και το θέμα των εισαγωγών σιτηρών: η Ελλάδα εισάγει σιτάρι από Ουκρανία, Ρωσία κ.λπ. Με εκείνες τις πηγές εκτός, θα στραφεί σε άλλες (ΗΠΑ, Καναδά ίσως, αν μπορούν να στείλουν). Αν το παγκόσμιο απόθεμα λιγοστεύει, μπορεί να έχουμε υποκατάστατα (π.χ. μίξη αλευριού με καλαμποκάλευρο, όπως στις δύσκολες εποχές). Στα κρέατα, η έλλειψη ζωοτροφών ίσως κάνει τα ντόπια κτηνοτροφικά προϊόντα λιγότερα. Η δίαιτα θα προσαρμοστεί: λιγότερο κρέας, πιο πολλά όσπρια (που η Ελλάδα παράγει αρκετά) και ότι διαθέσιμο λαχανικό εποχής. Πιθανόν το κράτος να κάνει κεντρικοποίηση αποθηκών τροφίμων και να μοιράζει ανά οικογένεια με δελτίο, ειδικά στις πόλεις που δεν έχουν άλλη πηγή τροφής. Στην ύπαιθρο, οι οικογένειες θα βασιστούν πολύ στην αυτοπαραγωγή (κήπους, κοτέτσια, ανταλλαγές με συγχωριανούς). Η λέξη “δίαιτα” θα αποκτήσει νέα έννοια – όχι για ευεξία, αλλά από ανάγκη.

Υγειονομικά – Κοινωνικές Υπηρεσίες: Τα νοσοκομεία θα πρέπει να αντιμετωπίσουν πιέσεις: τραυματίες πολέμου ίσως μεταφέρονται από μέτωπα (αν π.χ. Έλληνες τραυματίες έρθουν πίσω ή ακόμα και σύμμαχοι να νοσηλευτούν σε ασφαλέστερη Ελλάδα). Φάρμακα εισαγόμενα μπορεί να λείψουν – πρέπει να βρεθούν εναλλακτικές ή να παράγουμε βασικά γενόσημα. Οι γιατροί και οι νοσηλευτές θα δουλεύουν υπερωρίες (μπορεί να επιστρατευτούν και ιδιώτες σε εθνική υπηρεσία). Η δημόσια υγεία θα έχει πρόβλημα αν ξεσπάσουν επιδημίες ή αν η ποιότητα νερού/αποχέτευσης πέσει λόγω επιθέσεων ή έλλειψης ανταλλακτικών. Θα απαιτηθεί προσπάθεια να διατηρηθούν οι υπηρεσίες (π.χ. γεννήτριες στα νοσοκομεία σε περίπτωση διακοπών ρεύματος, εναλλακτικές προμήθειες φαρμάκων).

Ψυχολογία και Ηθικό: Οι Έλληνες έχουν ιστορία αντοχής, αλλά δεν έχουν ζήσει κάτι τέτοιο εδώ και τρεις γενιές. Τα ψυχολογικά τραύματα θα είναι πολλά: φόβος, άγχος για αγαπημένους στο μέτωπο, πένθος για απώλειες, αβεβαιότητα για το μέλλον. Η Εκκλησία, οι κοινότητες, θα παίξουν ρόλο καθυσυχασμού και φροντίδας (συσσίτια, καταφύγιο στους κατατρεγμένους, στήριξη ηθικού με πίστη και παράδοση). Η αλληλεγγύη θα είναι όπλο επιβίωσης.

Συνολικά, η Ελλάδα θα περάσει από φωτιά και σίδερο σε ένα τέτοιο σενάριο. Θα χρειαστεί, όπως το 1940-44, να επιδείξει γενναιότητα στο μέτωπο και αντοχή στα μετόπισθεν. Οι Έλληνες, παρά τις όποιες διαφορές τους σε ειρηνικές εποχές, θα πρέπει να σταθούν ενωμένοι απέναντι στον υπέρτατο κίνδυνο. Και βέβαια, θα ζουν με την αγωνία: πότε και πώς θα τελειώσει αυτός ο παγκόσμιος όλεθρος;

Οραματιζόμενοι όλα τα παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε ότι ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν θα είχε νικητές με τη συμβατική έννοια – η καταστροφή θα ήταν ανυπολόγιστη για όλους. Η Ελλάδα, ως μέρος του κόσμου, θα συμμεριζόταν το γενικό δράμα και θα έγραφε τις δικές της σελίδες ηρωισμού αλλά και τραγωδίας. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πώς ακριβώς θα εξελιχθούν τα γεγονότα – τα πολεμικά σενάρια είναι δυναμικά και γεμάτα εκπλήξεις.

Το σίγουρο είναι πως το μάθημα της ιστορίας παραμένει επίκαιρο: οι παγκόσμιες συγκρούσεις του παρελθόντος μας έδειξαν πόσο εύκολα η ανθρωπότητα μπορεί να αυτοκαταστραφεί, αλλά και πόσο πολύτιμη είναι η ειρήνη. Σήμερα, καθώς ζούμε σε ταραγμένους καιρούς, το να σκεφτόμαστε ρεαλιστικά τις συνέπειες ενός νέου παγκόσμιου πολέμου ίσως λειτουργήσει ως προειδοποίηση και κίνητρο: να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν σε διπλωματικό επίπεδο ώστε αυτό το δυστοπικό σενάριο να μείνει αποκλειστικά στη σφαίρα της φαντασίας – και να μην το ζήσουμε ποτέ στην πραγματικότητα.