Το ελληνικό υποβρύχιο που ξεγέλασε τους Γερμανούς, βύθιζε καράβια και μετέφερε πράκτορες. Τους τρέλαινε επί 4 χρόνια στο Αιγαίο

Στα χρόνια του πολέμου, το Παπανικολής έμοιαζε περισσότερο με φάντασμα παρά με υποβρύχιο. Δεν ήταν απλώς ένα σκάφος· ήταν μια θανάσιμη σκιά που εμφανιζόταν απροειδοποίητα στην Αδριατική και στο Αιγαίο, βυθίζοντας φορτηγά, οπλιταγωγά και ιστιοφόρα. Με πλήρωμα εθελοντών και πλωτάρχη τον ατρόμητο Μιλτιάδη Ιατρίδη, το Υ2 κατάφερε να επιβιώσει 14 αποστολές σε εχθρικά νερά, να παραδώσει καταδρομείς στα Δωδεκάνησα και να αποδράσει πάντα, λίγο πριν εντοπιστεί.

Ήταν το πρώτο από τα υποβρύχια τύπου Schneider που απέκτησε το ελληνικό ναυτικό μετά τον Α’ Παγκόσμιο. Κατασκευάστηκε στη Γαλλία και παραδόθηκε στην Ελλάδα το 1927, όταν το Πολεμικό Ναυτικό έκανε φιλότιμες προσπάθειες να ξανασταθεί στα πόδια του. Πήρε το όνομά του από τον ηρωικό πυρπολητή του 1821, Δημήτριο Παπανικολή — και όπως φάνηκε, τίμησε το όνομά του σε κάθε κύμα.

Στον πρώτο γύρο του πολέμου, πριν πέσει η Ελλάδα, το υποβρύχιο κινήθηκε στην Αδριατική και χτύπησε με ακρίβεια. Το ιταλικό οπλιταγωγό Firenze, το ιστιοφόρο Antonietta, και ένα ακόμα πετρελαιοφόρο βυθίστηκαν μέσα σε ελάχιστες εβδομάδες. Το πλήρωμα έδινε την εντύπωση πως δεν πολεμούσε για εντολές, αλλά για εκδίκηση.

Όταν η χώρα κατελήφθη από τους Γερμανούς, το Υ2 διέφυγε προς την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Εκεί ξεκίνησε η δεύτερη και μακροβιότερη φάση της δράσης του. Από τις βάσεις της Μέσης Ανατολής, έκανε περιπολίες που έφταναν μέχρι τα ελληνικά νησιά. Χτυπούσε καράβια που είχαν επιταχθεί από τον Άξονα και τα βύθιζε, κυρίως στο Αιγαίο, κοντά στην Κρήτη και στα Δωδεκάνησα. Ένα φορτηγό 8.000 τόνων κοντά στη Ρόδο και ένα ακόμα 6.000 τόνων κοντά στην Κρήτη ήταν από τα πιο εντυπωσιακά του χτυπήματα.

Πέρα όμως από τις τορπίλες, το Παπανικολής έκανε και το αθέατο: αποβιβαζε πράκτορες σε κατεχόμενες περιοχές, παραλάμβανε πληροφοριοδότες, και μετέφερε μυστικά από νησί σε νησί. Πολλές φορές προσέγγιζε τα ελληνικά ακρογιάλια νύχτα, δίχως να ανάψει φως, ενώ το πλήρωμα καθόταν ακίνητο, χωρίς ανάσα, μήπως και κάποιος παρατηρητής εντοπίσει το σκάφος από την ξηρά.

Παρέμεινε ενεργό έως το 1944, κάνοντας συνολικά 14 πολεμικές περιπολίες, χωρίς να βληθεί ποτέ θανάσιμα. Οι Γερμανοί, όπως λένε οι μαρτυρίες, δεν μπορούσαν να καταλάβουν πώς επέζησε τόσες φορές. Κάθε φορά που το έβλεπαν να χτυπά, εξαφανιζόταν. Το αποκαλούσαν «σκιώδη εχθρό».

Μετά την Απελευθέρωση, το Παπανικολής επέστρεψε στην Ελλάδα, υποδεχόμενο ως θρύλος. Το 1945 παροπλίστηκε και ο πυργίσκος του διατηρήθηκε ως έκθεμα στο Ναυτικό Μουσείο. Το 1978, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία το τίμησαν με ένα γραμματόσημο. Όσοι έζησαν πάνω του, το έλεγαν με περηφάνια: «ήμασταν στο σκάφος που γύριζε από την κόλαση».