Το αίμα, το γέλιο και οι γυναίκες. Γιατί ο Σεπτίμιος Σεβήρος απαγόρευσε τις γυναικείες μονομαχίες το 200 μ.Χ.
Οι γυναίκες μονομάχοι προκαλούσαν ενθουσιασμό, αλλά και χλευασμό. Ο Σεπτίμιος Σεβήρος έβαλε τέλος στις γυναικείες μονομαχίες για να σταματήσει αυτό που θεωρούσε ντροπιαστικό.
Δεν ήταν θέμα φεμινισμού. Ήταν ζήτημα αξιοπρέπειας. Όταν ο Σεπτίμιος Σεβήρος απαγόρευσε τις γυναικείες μονομαχίες το 200 μ.Χ., το έκανε επειδή είχε δει κάτι που θεώρησε εξευτελιστικό: τις γυναίκες να γίνονται περίγελος μέσα στην ίδια την αρένα.
Η Ρώμη αγαπούσε το θέαμα. Και όταν είδε για πρώτη φορά γυναίκες να παλεύουν, ενθουσιάστηκε. Όχι για τη μαχητικότητα τους, αλλά για την πρόκληση. Ήταν κάτι σπάνιο, σχεδόν ερωτικό για τους θεατές, κι αυτό το στοιχείο έγινε βασικό μέρος του θεάματος.
Ο αυτοκράτορας όμως είδε ότι το κοινό δεν τις αντιμετώπιζε σαν πολεμίστριες. Αντί για φόβο, προκαλούσαν γέλιο. Αντί για θαυμασμό, έφερναν χυδαία αστεία. Και αυτό το θεώρησε ντροπή για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, ακόμα κι αν ο ίδιος δεν υπήρξε ποτέ προστάτης των γυναικείων δικαιωμάτων.
Από τον 1ο αιώνα μ.Χ. είχαν εμφανιστεί περιπτώσεις gladiatrices. Ο Νέρων και ο Τίτος παρουσίαζαν γυναίκες στην αρένα, συνήθως ως «ατραξιόν», όχι ως ισότιμες μονομάχους. Ήταν λίγες, αλλά πάντα δημιουργούσαν φήμη. Οι πιο γνωστές ήταν η Αχιλλέα και η Αμαζονία, που απεικονίζονται να μονομαχούν σε ανάγλυφο στη Χαλκίδα της Καρίας.
Το κοινό όμως δεν μπορούσε να δει πέρα από το φύλο. Οι γυναίκες στην αρένα μετατράπηκαν σε καρικατούρες. Ο Ιουβεναλής γράφει για τη Mevia, μια γυναίκα που κυνηγούσε άγρια ζώα μπροστά στο κοινό, και που έγινε σύμβολο γελοιοποίησης.
Ο Σεβήρος ανησύχησε για το πού θα οδηγούσε αυτό. Δεν τον ενδιέφερε μόνο η δημόσια τάξη, αλλά και η εικόνα της ρωμαϊκής ελίτ. Γυναίκες από εύπορες οικογένειες άρχισαν να συμμετέχουν στους αγώνες. Και αυτό υπονόμευε το κοινωνικό προφίλ που ήθελε να προβάλλει το imperium.
Έτσι, το 200 μ.Χ., εξέδωσε απαγόρευση για κάθε γυναικεία συμμετοχή σε μονομαχίες. Το διάταγμα δεν περιλάμβανε μόνο τις ελεύθερες, αλλά και τις σκλάβες. Όλες θεωρήθηκαν ανεπιθύμητες στην αρένα, όχι επειδή δεν ήταν άξιες, αλλά επειδή το κοινό δεν μπορούσε να τις πάρει στα σοβαρά.
Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η απόφαση δεν είχε τόσο ηθικά ή θρησκευτικά κίνητρα όσο πολιτικά. Ο Σεβήρος δεν ήθελε να βλέπει τη ρωμαϊκή κοινωνία να γελάει με κάτι που θεωρούσε σύμβολο δύναμης και σοβαρότητας. Αν η αρένα έπαυε να εμπνέει δέος, τότε έχανε και το ρόλο της ως εργαλείο εξουσίας.
Παρά την απαγόρευση, αναφορές δείχνουν ότι οι γυναικείες μονομαχίες δεν εξαφανίστηκαν αμέσως. Στην Όστια, επιγραφή αναφέρει πως ο διοργανωτής Hostilianus επανέφερε γυναίκες στην αρένα, κάτι που δείχνει ότι η απαγόρευση δεν εφαρμόστηκε ομοιόμορφα.
Η ρωμαϊκή κοινωνία είχε πάντα όρια, ακόμη και στη βία. Και ο Σεπτίμιος Σεβήρος τα χάραξε εκεί που η κωμωδία άρχιζε να ξεπερνά την εξουσία. Οι γυναίκες μπορούσαν να παλέψουν, αλλά όχι να γίνουν αφορμή για γέλιο.
Πηγές
Ποια ήταν οι γυναίκες μονομάχοι στην αρχαία Ρώμη
Λήμμα Gladiatrix στη Wikipedia
Ακαδημαϊκή μελέτη για τις γυναίκες μονομάχους
Διαβάστε επίσης
Την έριξαν στην Αρένα και την έφαγε μια αρκούδα. Ένα κορίτσι…
Οι Αρχαίοι Έλληνες που εντυπωσίασαν το κοινό στο Κολοσσαίο και…
Γρηγόρης Κεντητός
Γράφω για πράγματα που με συναρπάζουν, αλλά φροντίζω πάντα να τα ερευνώ σαν να τα μελετούσα για πρώτη φορά. Αναζητώ τη σύνδεση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, το ανθρώπινο μέσα στο ακαδημαϊκό, και τη γνώση που μπορεί να μεταφερθεί με τρόπο απλό, ακριβή και ζωντανό. Είτε πρόκειται για έναν αρχαίο πόλεμο είτε για ένα φαινόμενο της εποχής μας, στηρίζομαι πάντα σε πρωτογενές υλικό, πραγματικές πηγές και σοβαρή τεκμηρίωση. Θέλω κάθε κείμενο να αξίζει τον χρόνο του αναγνώστη — και τον δικό μου.
για άμεση κι έγκυρη ενημέρωση.
