H Βραζιλία δεν είναι αυτή που ξέραμε

Η ατμόσφαιρα στο «Μορουμπί» δεν θύμιζε γιορτή. Όσοι περίμεναν το Copa America ως ένα φεστιβάλ αλέγρου επιθετικού ποδοσφαίρου έπεσαν έξω. Η διάψευση των προσδοκιών είχε λόγους βαθύτερα κοινωνικούς. Πολύ μακριά από την Βραζιλία του Τίτε ή την όχι διασκεδαστική πρεμιέρα κόντρα στην Βολιβία. Τα βεγγαλικά της τελετής έναρξης δεν ήταν αρκετά για να καλύψουν τα 45 εκατομμύρια  κόσμου που υπολογίζεται πως συμμετείχαν στη γενική απεργία την ίδια μέρα. Ήταν η πρώτη ουσιαστικά σύσσωμη διαμαρτυρία κόντρα στην κυβέρνηση Μπολσονάρο. Ο λόγος καθολικός, οι δυσμενείς μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά και την συνταξιοδότηση, καθώς οι περικοπές στα ποσά που δαπανώνται για την παιδεία.

A massive general strike is taking place in #Brazil against the government of President #JairBolsonaro.#GreveGeral #GrevePeloBrasil pic.twitter.com/N95xcYP0D2

— teleSUR English (@telesurenglish) June 14, 2019

Κατά συνέπεια το Σάο Πάολο, όπου έδινε το πρώτο παιχνίδι της διοργάνωσης η εθνική Βραζιλίας ήταν μια πόλη σε «παράλυση». Στην αποκλιμάκωση του ενθουσιασμού συνέβαλε η εικόνα της «σελεσάο». Μπορεί ο Ντάνι Αλβες να είχε τονίσει πως «η εθνική δεν είναι μόνο ο Νεϊμάρ», αυτός όμως –με όλα του τα άσχημα ως χαρακτήρας- είναι ο παίκτης για τον οποίο όταν παίρνει την μπάλα στα πόδια περιμένεις το απρόβλεπτο, το σπουδαίο. Στο Copa America ο ρόλος του κληρονομείται αναπόφευκτα στον Φιλίπε Κουτίνιο. Ο Τίτε είναι ο προπονητής που τον έχει άλλωστε εκμεταλλευτεί καλύτερα τον τελευταίο χρόνο. Ωστόσο οι εμφανίσεις του στο περασμένο Μουντιάλ έμοιαζαν μακρινή ανάμνηση στο πρώτο 45λεπτο. Το αποτέλεσμα ενός ημιχρόνου… κοιμισμένου ήταν αποδοκιμασίες.

Το Copa America είναι η τρίτη μεγάλη διοργάνωση που διοργανώνει η Βραζιλία τελευταία. Καταφέρνοντας μετά την τραγωδία του Μουντιάλ, να κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το γεγονός πως ποτέ δεν έχει αποτύχει να κατακτήσει το τρόπαιο όσες φορές ήταν η οικοδέσποινα (1919, 1922, 1949 ,1989) προσθέτει πίεση. Χωρίς το χρυσό παιδί για τους Βραζιλιάνους, τον αποδιοπομπαίο τράγο για όλους τους υπόλοιπους, Νεϊμάρ, το βάρος πέφτει στο «10άρι», τον τρίτο πιο ακριβό παίκτη στον κόσμο.

Ο άβολος κι όμως ταιριαστός ρόλος του Κουτίνιο στη Βραζιλία

Ο Κουτίνιο είναι εκτός εαυτού σε αυτό τον ρόλο. Φάνηκε ξεκάθαρα στην Μπαρτσελόνα. Εντούτοις γνώρισε κάτι για πρώτη φορά στην καριέρα του στην Βαρκελώνη: την αποδοκιμασία, την αμφισβήτηση. Μπορεί ο βραζιλιάνικος Τύπος να βιάστηκε να αποφανθεί πως η «σελεσάο» θα είναι καλύτερη χωρίς τον σταρ της, όμως αυτό είναι αδύνατο. Κυνικότερη ίσως, κατ’ ομοίωση της εμφάνισης του Κουτίνιο. Με δύο γκολ, που δεν ήταν αποτέλεσμα jogo bonito, απάντησε στους επικριτές φέρνοντας εις πέρας την αποστολή του να ηγηθεί.

Η Βραζιλία που επιβλήθηκε της πιο αδύναμης ομάδας του ομίλου, της Βολιβίας της μίας νίκης σε 16 ματς, δεν είναι η ομάδα που θα προσφέρει highlights. Το εντυπωσιακό σόλο του Έβερτον που έκανε το 3-0 ήταν η εξαίρεση. Ο πρόεδρος Μπολσονάρο δεν πρόλαβε να το δει, είχε αποχωρήσει στο 32ο λεπτό του δευτέρου ημιχρόνου από το «Μουρουμπί». Ο σκοπός ήταν η νίκη, το θέαμα έρχεται δεύτερο. Αυτή είναι μια άλλη Βραζιλία (ποδοσφαιρικά και μη).

https://www.youtube.com/watch?v=lTPMXqH6Xz4

«Σελεσάο», ένα είδος πολυτελείας

Η «σελεσάο» στο μυαλό ολόκληρου του κόσμου είναι η ομάδα των παιδιών που αναδείχθηκαν από τις φαβέλες και έκαναν το όνειρό της πραγματικότητα φορώντας την εικονική φανέλα εθνικής ομάδας στην κόσμο. Αυτό έκανε τον λαό της Βραζιλίας να ταυτίζεται με την ομάδα. Ήταν τα δικά τους παιδιά, της γειτονιάς. Η περίπτωση του Ριτσάρλισον που έμαθε την κλήση του περιτριγυρισμένος από τους φίλους στην παλιά του γειτονιά είναι η εξαίρεση. Η εθνική Βραζιλίας έχει μετατραπεί σε είδος πολυτελείας μετά το Μουντιάλ του 2014. Ο καθηγητής Jorge Knijnik περιέγραψε στο βιβλίο του «Το χρονικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου – 31 μέρες που ταρακούνησαν την Βραζιλία» πώς ο εκμοντερνισμός των σταδίων και του ποδοσφαίρου της χώρας απέκλεισε τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα από το λαϊκότερο των σπορ.

Παρακολουθώντας κανείς την ανθρωπογραφία του «Μουρουμπί» συμπεραίνει πως η Βραζιλία είναι ένα έθνος λευκών. Ανέκαθεν η κινητήρια δύναμη του jogo bonito πήγαζε από την ανάγκη να ικανοποιηθεί ο κόσμος. Αυτό έχει εκλείψει, διόλου τυχαίο πως οι Βραζιλιάνοι διεθνείς δήλωσαν πως δεν ένιωσαν να παίζουν εντός έδρας. Δεν έπαιζαν.