Πάσχα με κάψιμο μαλλιών στους γείτονες και άλλα!

Σε ρεπορτάζ και αφιερώματα του Τύπου, το 1937, βρήκαμε ορισμένα έθιμα του Πάσχα που επικρατούσαν εκείνη την εποχή σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας.

Τι γινόταν λοιπόν το Πάσχα του 1937; Κάποια πράγματα παραμένουν ανεξήγητα (όπως οι πλειοδοτικοί διαγωνισμοί υπέρ του ταμείου της εκκλησίας που κατέληγαν σε μαχαιρώματα στην Κέρκυρα ή το κάψιμο των μαλλιών στα Καλάβρυτα) ενώ κάποια άλλα είναι πραγματικά όμορφα.

Στην Κέρκυρα επικρατούσε το έθιμο να στρώνεται τη νύχτα του Πάσχα το τραπέζι και να μη ξεστρώνεται ίσα με την Κυριακή του Θωμά. Στη μέση του τραπεζιού βρίσκεται το Χριστόψωμο που μένει εκεί μια ολόκληρη εβδομάδα και δεν κόβεται παρά μόνο όταν ξεραθεί καλά, την Κυριακή του Θωμά.

Όλη την εβδομάδα που ακολουθεί το Πάσχα, στα κερκυραϊκά χωριά γίνονται λιτανείες και μεταφέρεται η εικόνα της Παναγίας σε κάποιο ξωκλήσι για να λειτουργηθεί.

Μέχρι εδώ όλα είναι όμορφα! Μόνο που η κατάσταση ξέφευγε.

Την τιμή του να μεταφέρουν την εικόνα την διεκδικούσαν τα παλικάρια του χωριού με πλειοδοσία υπέρ του ταμείου της εκκλησίας και συχνά ο ιερός αυτός ζήλος κατέληγε σε καβγάδες που τον πρώτο ρόλο παίζουν οι κουμπούρες και οι φαλτσέτες.

Στα Καλάβρυτα το Πάσχα έκαιγαν τα μαλλιά των γειτόνων τους!

Στα Καλάβρυτα μόλις οι εκκλησιαζόμενοι άναβαν τις λαμπάδες συνήθιζαν να καίνε για λίγο τα μαλλιά των γειτόνων τους. Μάλιστα οι χωρικοί που είχαν μακριά μαλλιά αναγκάζονταν κα καταφεύγουν σε χίλια δύο μέσα για να προστατευτούν! Κι αναγκάζονταν ακόμα και μέσα στην εκκλησία να μη βγάζουν το σκούφο τους για να μην τους κάψουν τα μαλλιά!  

Ή ακόμα να αλείφουν  τα μαλλιά με ξύδι, λίπος, νερό κ.τ.λ για να τα προστατεύουν από το κάψιμο…

Μάλιστα στα Καλάβρυτα έκρυβαν την λαμπάδα του Επιταφίου και την χρησιμοποιούσαν ως γιατρικό σε διάφορες ασθένειες. Ενώ θεωρούσαν ότι αποτελούν βάλσαμο ωστε να καταπραΰνουν τον  πόνο ετοιμόγεννων γυναικών!

Επίσης θεωρούσαν μεγάλο κακό ότι θα συμβεί σε όποια οικογένεια δεν έσφαζε αρνί για το Πάσχα. Και έλεγαν ότι μέσα σε ένα χρόνο κάποιο μέλος της οικογένειας θα πεθάνει!

Τέλος το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης οι νέες και ανύπαντρες κοπέλες άπλωναν την προίκα τους. Ήταν ένα πρωτότυπο κάλεσμα μήπως βρισκόταν κάποιος γαμπρός.

Στην Κάλυμνο είχαν άλλο έθιμο: Να καθορίζουν τη διαδρομή της Λαμπρής!

Στην Κάλυμνο οι κάτοικοι είχαν μια συνήθεια μεταξύ τους. Καθόριζαν την διαδρομή της Λαμπρής. Πχ έλεγαν ότι την Καθαρά Δευτέρα η Λαμπρή βρίσκεται στην Κόκκινη Μηλιά και πλησιάζει στην Κάλυμνο.

Ύστερα περνούσε από την Ρόδο, έφτανε στην Κω κι ακολούθως εγκατέλειπε το Μπουτρούμι, ένα ερημονήσι της Δωδεκανήσου.

Τέλος την παραμονή των Βαϊων έφτανε στην Κάλυμνο και σε περιοχή που ονόμαζαν Βαθύ. Ετσι, το Σάββατο του Λαζάρου τα παιδιά στο νησί έτρεχαν πάνω- κάτω λέγοντας το εξής τραγουδάκι:

«Ο Λάζαρος θέλει αυτό

και λιβάνι και κερί

και τσαρούχια να φορεί

να πηγαίνει στο Βαθύ

να μας φέρνει την Λαμπρή

να δαγκώσουμε το αρνί

και το πόδι από τ’ αυτί»

Έθιμα του Πάσχα: Άνδρος

Στο Κόρθιο της Άνδρου, τα παιδιά έφτιαχναν μεγάλο σταυρό από καλάμι και τον στόλιζαν με λουλούδια. Τον άφηναν τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης μέσα στην εκκλησία για να αγιασθεί ακούγοντας τα Δώδεκα Ευαγγέλια και ανήμερα της Μεγάλης Παρασκευής τον έπαιρναν και τον γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι, μαζεύοντας δεκάρες.

Αν έφταναν σε ένα σπίτι και έβλεπαν μεταξοσκώληκες τότε έβγαζαν ένα λουλούδι από τον σταυρό και το προσέφεραν στη νοικοκυρά. Για ανταμοιβή εκείνη τους έδινε ένα αυγό.

Βεβαίως υπήρχαν και παροιμίες για το Πάσχα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας

Στην Σαντορίνη έλεγαν την εξής παροιμία:

“Αν τα φώτα φωτερά

και τα Λάμπρα σκοτεινά

χαρά στο βου και στο ζευγά»

Στην Μάνη ήταν περίπου ίδια η παροιμία

«Και τα φώτα φωτερά

και το Πάσχα βροχερό.

Όλος ο κόσμος χαίρεται

και η Κρήτη καμαρώνει»

Στην Ήπειρο έλεγαν:

«Να ήταν τα φώτα φωτεινά

και η Λαμπρή βροχάτη»

Τέλος στην Λευκάδα έλεγαν τα εξής:

«Σαν παν Χριστούγεννα στεγνά

και Φώτα χιονισμένα

Και η Λαμπρή βρεχούμενη

τ’ εμπάρια γιομισμένα»

Στην Βόρεια Ελλάδα είχαν το έθιμο του Πασχαλινού φιλιού

Σε διάφορα μέρη της Βόρειας Ελλάδας όπου οι Σλάβοι κατακτητές είχαν αφήσει σημάδια στο πέρασμά τους, συναντούσε κανείς το έθιμο του Πασχαλινού φιλιού.

Στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης με το που ηχούσαν οι καμπάνες της Ανάστασης οι πιστοί άρχιζαν τους αλληλοασπασμούς.

Ποια είναι η ρίζα; Με το φιλί αναγνωρίζονταν οι Χριστιανοί κατά την διάρκεια της Οθωμανικής τυραννίας. Δεν φιλιούνται μόνο συγγενείς, αλλά και άγνωστοι.