Το πιο απάνθρωπο πείραμα στην ιστορία της ψυχολογίας έγινε πάνω σε ένα μωρό 11 μηνών
Ένα μωρό 11 μηνών χρησιμοποιήθηκε το 1920 σε ένα απάνθρωπο ψυχολογικό πείραμα. Η ιστορία του Little Albert προκαλεί ακόμα ανατριχίλα.
Τον έλεγαν «Little Albert». Δεν μάθαμε ποτέ με απόλυτη βεβαιότητα το πραγματικό του όνομα. Ήταν ένα μωρό 11 μηνών που βρέθηκε στο επίκεντρο ενός από τα πιο σκοτεινά και απάνθρωπα πειράματα στην ιστορία της ψυχολογίας. Χωρίς τη συγκατάθεση της μητέρας του, χωρίς καμία προστασία, έγινε το εργαλείο για να αποδειχθεί κάτι τρομακτικά απλό: ότι ο φόβος μπορεί να κατασκευαστεί.
Ο John B. Watson, πατέρας του συμπεριφορισμού, και η βοηθός του Rosalie Rayner ήθελαν να αποδείξουν πως οι φοβίες δεν είναι έμφυτες. Πως ο άνθρωπος γεννιέται σαν λευκό χαρτί και η κοινωνία γράφει πάνω του. Το πείραμα ξεκίνησε με τον μικρό Albert να παίζει χαρούμενος με ένα λευκό ποντίκι. Δεν τον τρόμαζε τίποτα. Κάθε φορά όμως που το ακουμπούσε, ένας δυνατός μεταλλικός ήχος ακουγόταν πίσω του. Το μωρό αναπηδούσε, τρομοκρατούνταν, έκλαιγε. Ο ήχος γινόταν τρόμος, και ο τρόμος κόλλαγε πάνω στο αθώο ποντίκι.
Σύντομα, ο μικρός άρχισε να κλαίει μόνο στη θέα του. Όμως δεν σταμάτησε εκεί. Φοβόταν πια και το λευκό κουνελάκι, και τον σκύλο, και τη γούνα, και τη μάσκα του Άγιου Βασίλη. Οτιδήποτε λευκό και χνουδωτό είχε συνδεθεί με την απόλυτη απειλή. Είχε γίνει φοβία.
Το πιο τρομακτικό όμως δεν ήταν αυτό. Ήταν ότι ο Watson ποτέ δεν προσπάθησε να αντιστρέψει το αποτέλεσμα. Δεν αποσυνεχίστηκε ο φόβος. Δεν έγινε προσπάθεια αποκατάστασης. Ο μικρός εξαφανίστηκε από τα αρχεία και από τις ζωές των ερευνητών. Κανείς δεν έμαθε πώς μεγάλωσε. Αν μπορούσε ποτέ να αγγίξει έναν σκύλο. Αν κοιμόταν τα βράδια χωρίς να κλαίει.
Δεκαετίες μετά, ερευνητές αναζήτησαν την ταυτότητά του. Άλλοι λένε πως ήταν ο Douglas Merritte, που πέθανε σε ηλικία έξι ετών με σοβαρά νευρολογικά προβλήματα. Άλλοι πως ήταν ο William Albert Barger, που ζούσε μέχρι τα 87 του αλλά δεν μπορούσε ποτέ να βρίσκεται κοντά σε ζώα. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ποιο παιδί ήταν ο Little Albert. Το μόνο βέβαιο είναι πως υπήρξε.
Και πως ήταν μόνο έντεκα μηνών όταν του έκλεψαν την αθωότητα.
Το πείραμα σήμερα θεωρείται αποκορύφωμα επιστημονικής απανθρωπιάς. Αποτελεί παράδειγμα για το πώς η επιστήμη μπορεί να χάσει τον δρόμο της όταν λείπει η ηθική. Χωρίς κανόνες, χωρίς φραγμούς, χωρίς ψυχή. Μόνο δεδομένα, μόνο φόβος, μόνο ένα μωρό που κλαίει μπροστά σε μια κάμερα.
Και μια ιστορία που δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ.
Γρηγόρης Κεντητός
Γράφω για πράγματα που με συναρπάζουν, αλλά φροντίζω πάντα να τα ερευνώ σαν να τα μελετούσα για πρώτη φορά. Αναζητώ τη σύνδεση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, το ανθρώπινο μέσα στο ακαδημαϊκό, και τη γνώση που μπορεί να μεταφερθεί με τρόπο απλό, ακριβή και ζωντανό. Είτε πρόκειται για έναν αρχαίο πόλεμο είτε για ένα φαινόμενο της εποχής μας, στηρίζομαι πάντα σε πρωτογενές υλικό, πραγματικές πηγές και σοβαρή τεκμηρίωση. Θέλω κάθε κείμενο να αξίζει τον χρόνο του αναγνώστη — και τον δικό μου.
για άμεση κι έγκυρη ενημέρωση.
