Έγλειψε το δάχτυλό του και ανακάλυψε το πιο διάσημο τεχνητό γλυκαντικό που είναι 200 φορές πιο γλυκό από τη ζάχαρη, αλλά ίσως και πιο επικίνδυνο
Ένας χημικός έγλειψε το δάχτυλό του και ανακάλυψε την ασπαρτάμη. Από τότε μπήκε σε 6.000 προϊόντα.
Ήταν ένας χημικός του εργαστηρίου Searle στο Ιλινόις. Δούλευε πάνω σε ένα φάρμακο για το έλκος. Κάποια στιγμή, σήκωσε ένα χαρτί. Το δάχτυλό του είχε ακουμπήσει μια ουσία. Χωρίς να το καταλάβει, το έφερε στο στόμα. Αυτό που ένιωσε ήταν απίστευτη γλύκα. Όχι όπως της ζάχαρης. Κάτι πιο δυνατό. Ήταν η πρώτη φορά που άνθρωπος δοκίμαζε ασπαρτάμη.
Το μόριο αυτό, που προέκυψε από δύο αμινοξέα και έναν εστέρα, ήταν 200 φορές πιο γλυκό από τη ζάχαρη. Μια σταγόνα αρκούσε για να κάνει ένα ποτήρι νερό να θυμίζει αναψυκτικό. Και όμως, είχε μηδενικές θερμίδες. Ήταν το όνειρο κάθε βιομηχανίας τροφίμων. Και κάθε διατροφικής μανίας.
Η ασπαρτάμη κυκλοφόρησε με ονόματα όπως NutraSweet, Equal, Canderel. Έγινε η βάση σε πάνω από 6.000 προϊόντα παγκοσμίως. Από αναψυκτικά και βιταμίνες μέχρι σιρόπια, τσίχλες και γιαούρτια. Αν κάτι γράφει “χωρίς ζάχαρη”, έχει πιθανότητες να την περιέχει. Και να μην το καταλάβεις ποτέ.
Μπορεί όμως ένα τόσο γλυκό μόριο να κρύβει κάτι πιο σκοτεινό;
Η ασπαρτάμη διασπάται στο σώμα σε μεθανόλη, φαινυλαλανίνη και ασπαρτικό οξύ. Και ενώ όλα αυτά υπάρχουν και σε κοινές τροφές όπως το κρασί ή οι χυμοί φρούτων, κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η συνδυαστική δράση τους είναι ύποπτη. Το 2023, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας την κατέταξε ως «πιθανώς καρκινογόνα». Όχι επειδή βρέθηκε άμεση σύνδεση, αλλά επειδή η συζήτηση δεν έχει τελειώσει.
Η φαινυλαλανίνη μπορεί να είναι θανάσιμη για όσους έχουν φαινυλκετονουρία. Η μεθανόλη μπορεί να μετατραπεί σε φορμαλδεΰδη. Και ενώ οι ποσότητες είναι μικρές, δεν είναι μηδενικές. Το πιο ανησυχητικό όμως δεν είναι η χημεία. Είναι η αορατότητα. Πόσοι άνθρωποι ξέρουν πραγματικά τι καταναλώνουν;
Στη Βρετανία, η Asda πέταξε την ασπαρτάμη από τα προϊόντα της με την ένδειξη “χωρίς βλαβερές ουσίες”. Η εταιρεία που την παρήγαγε μήνυσε. Η Pepsi την έβαλε ξανά στη σύνθεση του αναψυκτικού της χωρίς να ενημερώσει. Αν είσαι ασθενής με PKU, αυτό μπορεί να είναι θανατηφόρο.
Και ενώ τα ρυθμιστικά όργανα διαβεβαιώνουν ότι είναι ασφαλής — αν μείνεις κάτω από τα 40 mg ανά κιλό σώματος την ημέρα — ποιος μετράει κάθε κουταλιά, κάθε τσίχλα, κάθε γουλιά;
Η ασπαρτάμη έγινε η γλυκιά σκιά πίσω από τις δίαιτες, την “υγιεινή” κατανάλωση, τα zero προϊόντα. Και τώρα, 60 χρόνια μετά το τυχαίο γλείψιμο του Σλάτερ, ο κόσμος αναρωτιέται: είναι ένα επιστημονικό θαύμα ή μια υπόγεια απειλή που μπήκε στη διατροφή μας χωρίς να το καταλάβουμε;