Έλεγαν ότι πέθανε από τη στενοχώρια του επειδή καταστράφηκε ο στρατός του. Στην πραγματικότητα όμως πέθανε από τύφο

Ο Μαχμούτ Πασάς Δράμαλης μπήκε στην ελληνική ιστορία ως ο αρχιστράτηγος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που, με μια τεράστια στρατιά, αποπειράθηκε να πνίξει την Ελληνική Επανάσταση στην Πελοπόννησο το 1822. Η εκστρατεία του ξεκίνησε με εντυπωσιακή ταχύτητα και δύναμη: οι πόλεις παραδίδονταν η μία μετά την άλλη, και η πορεία του μέχρι το Άργος φαινόταν ασταμάτητη. Αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες, αυτό που έμοιαζε με θριαμβευτική πορεία μετατράπηκε σε μια από τις πιο θεαματικές καταστροφές του οθωμανικού στρατού στον ελληνικό χώρο.

Το σχέδιο του Κολοκοτρώνη ήταν τόσο απλό όσο και αποτελεσματικό: καταστροφή των καλλιεργειών, δηλητηρίαση των πηγών, απομόνωση του αντιπάλου σε ξένο και αφιλόξενο έδαφος. Οι Τούρκοι, εγκλωβισμένοι στην καλοκαιρινή ζέστη της αργολικής πεδιάδας, χωρίς εφόδια και με το νερό να λιγοστεύει, άρχισαν να καταρρέουν. Όταν ο Δράμαλης αποφάσισε να επιστρέψει στην Κόρινθο, τα στενά των Δερβενακίων τον περίμεναν. Ο ελληνικός στρατός, με τους άντρες σκορπισμένους στους λόφους, τους διέλυσε. Από τους 30.000 άνδρες της στρατιάς, μόλις 6.000 κατόρθωσαν να σωθούν.

Στην Κόρινθο, ο Δράμαλης ήταν σκιά του εαυτού του. Η παράδοση θέλει τον στρατηγό να πεθαίνει λίγους μήνες μετά, από τη ντροπή και τη συντριβή που βίωσε. Η εικόνα του αρχηγού που δεν άντεξε την ήττα και έσβησε από την πίκρα του βόλεψε για χρόνια την αφήγηση της ηρωικής ελληνικής αντίστασης. Όμως η αλήθεια, όπως συχνά συμβαίνει στην ιστορία, είναι πιο γήινη και λιγότερο ποιητική. Ο Δράμαλης πέθανε από τύφο. Η αρρώστια είχε ήδη αρχίσει να θερίζει τον στρατό του, και οι συνθήκες υγιεινής στα στρατόπεδα της Κορίνθου ήταν τραγικές. Το σώμα του στρατηγού υπέκυψε, όχι από θλίψη αλλά από μόλυνση και πυρετό.

Ο θάνατός του σφράγισε το τέλος μιας αποτυχημένης αλλά ιστορικής εκστρατείας. Για την ελληνική πλευρά, ήταν η επιβεβαίωση ότι η ευφυΐα και η γνώση του εδάφους μπορούσαν να νικήσουν ακόμα και τις πιο οργανωμένες στρατιές. Για τους Οθωμανούς, ήταν μια ταπεινωτική ανάμνηση. Και για την ιστορία, ο Δράμαλης έγινε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πώς ένας στρατηγός μπορεί να θρυμματιστεί, όχι μόνο στο πεδίο της μάχης, αλλά και στα θολά μονοπάτια της υγειονομικής κατάρρευσης.