Ο Πλάτωνας πίστευε ότι μόνο οι καλύτεροι πρέπει να κάνουν παιδιά και πως το κράτος πρέπει να διαλέγει τα ζευγάρια
Ο Πλάτωνας πίστευε πως η αναπαραγωγή έπρεπε να ρυθμίζεται από το κράτος. Οι πολίτες δεν ήξεραν καν ποιο παιδί είναι δικό τους.
Στην ιδανική του πολιτεία, ο Πλάτωνας δεν άφηνε τίποτα στην τύχη. Ούτε την παιδεία, ούτε την εξουσία, ούτε –κυρίως– τη δημιουργία της επόμενης γενιάς. Πίστευε πως δεν πρέπει να κάνει παιδιά όποιος θέλει, αλλά όποιος είναι κατάλληλος. Και πως οι κατάλληλοι δεν επιλέγονται από τον έρωτα ή την επιθυμία, αλλά από την κρίση των ηγετών. Εκείνων που έχουν αναλάβει να χτίσουν μια κοινωνία όχι δίκαιη, αλλά άρτια.
Ο Πλάτωνας σχεδίασε μια κοινωνία όπου η αναπαραγωγή θα είναι υπό την εποπτεία του κράτους. Στην Πολιτεία, οι άρχοντες καθορίζουν ποιοι πολίτες είναι κατάλληλοι να αναπαραχθούν, σύμφωνα με τα σωματικά, ψυχικά και πνευματικά τους προσόντα. Οι ενώσεις των ζευγαριών δεν είναι αποτέλεσμα έρωτα ή συναισθηματικού δεσίματος, αλλά «τελετές γάμου» που οργανώνει το κράτος, δήθεν με κλήρωση. Στην πραγματικότητα όμως, η επιλογή είναι προκαθορισμένη. Η κλήρωση είναι ένα ψέμα για να μη δυσανασχετούν οι αποκλεισμένοι.
Ο ίδιος ο Πλάτωνας γράφει ότι το κράτος θα ενώνει τα «καλύτερα» άτομα για να εξασφαλίζει «άριστους» απογόνους. Κανείς δεν θα ξέρει ποιος είναι ο πατέρας και ποια η μητέρα, ώστε τα παιδιά να μεγαλώνουν χωρίς προσωπικούς δεσμούς, αλλά με αφοσίωση στο κοινό καλό. Όσα παιδιά γεννηθούν «πέρα από τον προκαθορισμένο αριθμό» ή κριθούν ανεπαρκή, θα απομακρύνονται και θα μεγαλώνουν μακριά, ή δεν θα επιζούν καθόλου. Ο Πλάτωνας δεν αναφέρει ρητά θανάτωση, αλλά μιλά για «μυστική φύλαξη» τους, αφήνοντας το περιθώριο της απόκρυψης και της εξάλειψης.
Η πολιτεία αυτή είναι αυστηρά ιεραρχημένη. Οι άρχοντες και οι φύλακες βρίσκονται στην κορυφή, οι τεχνίτες και οι γεωργοί κάτω. Και μόνον οι πρώτοι έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν στον αναπαραγωγικό σχεδιασμό. Ο στόχος δεν είναι η ελευθερία, αλλά η σταθερότητα, η αρμονία, η βελτίωση του «ανθρώπινου υλικού». Πρόκειται για μια φιλοσοφική πρόβλεψη ευγονικής, πολλούς αιώνες πριν ο όρος επινοηθεί.
Η αναπαραγωγή δεν είναι οικογενειακή υπόθεση. Είναι κρατική στρατηγική. Οι γονείς δεν μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Τα παιδιά δεν γνωρίζουν τους γονείς τους. Και όλη η κοινωνία λειτουργεί ως μία μεγάλη «τεχνητή οικογένεια», στην οποία τίποτα δεν είναι αυθόρμητο. Ούτε ο έρωτας, ούτε ο γάμος, ούτε η γέννηση. Μόνο η φιλοσοφία και η τάξη.
Γρηγόρης Κεντητός
Γράφω για πράγματα που με συναρπάζουν, αλλά φροντίζω πάντα να τα ερευνώ σαν να τα μελετούσα για πρώτη φορά. Αναζητώ τη σύνδεση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, το ανθρώπινο μέσα στο ακαδημαϊκό, και τη γνώση που μπορεί να μεταφερθεί με τρόπο απλό, ακριβή και ζωντανό. Είτε πρόκειται για έναν αρχαίο πόλεμο είτε για ένα φαινόμενο της εποχής μας, στηρίζομαι πάντα σε πρωτογενές υλικό, πραγματικές πηγές και σοβαρή τεκμηρίωση. Θέλω κάθε κείμενο να αξίζει τον χρόνο του αναγνώστη — και τον δικό μου.
για άμεση κι έγκυρη ενημέρωση.
