Ξέρεις τι σημαίνει αποδεκατισμός; Ήταν αρχαία τιμωρία που επέβαλε να σκοτώνεις τους φίλους σου
Η λέξη «αποδεκατισμός» ξεκίνησε από μια τιμωρία της Ρώμης. Διάλεγαν έναν στους δέκα και τον σκότωναν οι ίδιοι του οι συμπολεμιστές.
Σήμερα, λέμε «αποδεκατίστηκε ο στρατός» ή «η γρίπη αποδεκάτισε τον πληθυσμό» και εννοούμε μια μεγάλη, μαζική απώλεια. Κανείς όμως δεν σκέφτεται τι πραγματικά σήμαινε η λέξη στην αρχή. Για τους Ρωμαίους, ο αποδεκατισμός ήταν κυριολεκτικός. Διάλεγαν έναν στους δέκα. Και τον σκότωναν.
Η ποινή λεγόταν decimatio, από το λατινικό decimus, δηλαδή «δέκατος». Ήταν η πιο σκληρή και ταπεινωτική τιμωρία που μπορούσε να επιβληθεί σε μονάδα στρατιωτών που θεωρούνταν δειλή, λιποτάκτης ή στασιαστική. Ο διοικητής τους δεν εκτελούσε όλους. Τους χώριζε σε δεκάδες. Και κάθε ομάδα των δέκα τραβούσε κλήρο. Ο ένας που έχανε έπρεπε να πεθάνει. Και μάλιστα από τα χέρια των υπολοίπων εννέα.
Το σκηνικό ήταν τελετουργικό και φρικιαστικό. Οι επιζώντες αναγκάζονταν να σκοτώσουν τον δέκατο με ξυλοδαρμό, με λιθοβολισμό ή με μαχαίρι, μπροστά σε όλους. Δεν υπήρχε σπαθί στρατηγού, ούτε συνοπτική απόφαση. Ήταν ψυχολογική συντριβή. Οι υπόλοιποι επιζώντες αποκτούσαν μόνιμο τραύμα, φόβο και απόλυτη πειθαρχία. Το μήνυμα ήταν σαφές: αν δεν μπορείς να κερδίσεις για τη Ρώμη, θα σκοτώσεις για τη Ρώμη.
Η decimatio χρησιμοποιήθηκε σπάνια, επειδή ήταν τόσο ακραία που μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τον ίδιο τον στρατό. Παρ’ όλα αυτά, μεγάλοι στρατηγοί όπως ο Κράσσος και ο Τίτος Λίβιος την επέβαλαν όταν ένιωθαν ότι η μονάδα τους είχε χάσει κάθε ίχνος σεβασμού.
Στην πορεία των αιώνων, η λέξη έμεινε. Ο «αποδεκατισμός» πέρασε στις γλώσσες ως συνώνυμο της μαζικής εξόντωσης. Αλλά σχεδόν κανείς δεν θυμάται πια ότι στην αρχή, δεν σήμαινε απώλεια. Σήμαινε να σκοτώσεις τον διπλανό σου.
Γρηγόρης Κεντητός
Γράφω για πράγματα που με συναρπάζουν, αλλά φροντίζω πάντα να τα ερευνώ σαν να τα μελετούσα για πρώτη φορά. Αναζητώ τη σύνδεση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, το ανθρώπινο μέσα στο ακαδημαϊκό, και τη γνώση που μπορεί να μεταφερθεί με τρόπο απλό, ακριβή και ζωντανό. Είτε πρόκειται για έναν αρχαίο πόλεμο είτε για ένα φαινόμενο της εποχής μας, στηρίζομαι πάντα σε πρωτογενές υλικό, πραγματικές πηγές και σοβαρή τεκμηρίωση. Θέλω κάθε κείμενο να αξίζει τον χρόνο του αναγνώστη — και τον δικό μου.
για άμεση κι έγκυρη ενημέρωση.
