Τη φώναζαν ιέρεια των άστρων. Δίδασκε μαθηματικά σε άντρες, μίλησε για το σύμπαν, τη χρυσή τομή και τα ηθικά ρούχα της ψυχής
Ήταν γυναίκα, ήταν αστρονόμος και δίδασκε άντρες σε μια εποχή που οι γυναίκες δεν μιλούσαν δημόσια.
Δεν ήταν κόρη κάποιου τυχαίου. Ο πατέρας της ήταν γιατρός, και την ονόμασαν Θεανώ, όπως την ιέρεια της Αθηνάς στην Ιλιάδα. Από μικρή ξεχώριζε. Στην Κάτω Ιταλία, στους Θούριους, ήταν ήδη γνωστή πριν εμφανιστεί ο Πυθαγόρας. Και όταν εκείνος μίλησε για πρώτη φορά στις γυναίκες της πόλης, εκείνη ήταν μπροστά.
Ήταν 30 χρόνια μικρότερή του. Πρώτα μαθήτρια, μετά σύζυγός του. Κι όμως, δεν έμεινε στη σκιά του. Η Θεανώ δίδασκε αστρονομία και μαθηματικά στο πλευρό του και όταν εκείνος πέθανε, πήρε το έργο του στα χέρια της. Με τα παιδιά της —τη Μύια, τη Δαμώ, τον Τηλαύγη— οργάνωσε τις Πυθαγόρειες σχολές και κράτησε τη φλόγα του Ομακοείου αναμμένη.
Πίστευε σε κάτι που τότε έμοιαζε εξωπραγματικό: ότι το σύμπαν έχει αρμονία. Ότι κινείται με μαθηματικό ρυθμό, σαν μουσική. Και το περιέγραψε σαν σύνολο από δέκα ομόκεντρες σφαίρες που γυρίζουν γύρω από μια Κεντρική Φωτιά. Εκείνη την ιδέα την πήρε ο Πυθαγόρας και τη μετέτρεψε στην περίφημη Αρμονία των Σφαιρών.
Εκείνη μίλησε και για τη χρυσή τομή. Τον αριθμό «φ», τη θεϊκή αναλογία που φτιάχνει τις τέλειες μορφές. Ούτε ο Πυθαγόρας ούτε κανένας άντρας φιλόσοφος δεν έχει με τόση ακρίβεια εκφράσει την ομορφιά με αριθμούς. Η χρυσή τομή έγινε κανόνας σε ναούς, αγάλματα και στην ίδια τη δομή του κόσμου.
Οι κόρες της ήταν γιατροί. Μαζί ανέτρεψαν την άποψη ενός φημισμένου άντρα γιατρού, του Ευρύφωνος. Εκείνος υποστήριζε πως το έμβρυο δεν μπορεί να ζήσει στους επτά μήνες. Οι γυναίκες του Πυθαγορισμού απέδειξαν το αντίθετο. Με παρατήρηση, με μεθοδικότητα, με επιστήμη. Σε μια εποχή που απαγορευόταν να μιλάς αν φοράς φούστα.
Όμως η Θεανώ δεν μιλούσε απλώς. Μιλούσε και για την ηθική. Όταν της είπαν ότι έχει όμορφο μπράτσο, απάντησε «δεν είναι δημόσιο αγαθό». Κι όταν τη ρώτησαν τι εννοούσε όταν έλεγε στις γυναίκες να βγάζουν την ηθική τους μαζί με τα ρούχα τους, εκείνη απάντησε: «μιλώ για τα ρούχα που σε κάνουν γυναίκα». Ήταν η πρώτη που μίλησε για το φύλο σαν κοινωνικό ρούχο.
Μετά τον θάνατο του Πυθαγόρα, την πάντρεψαν ξανά με τον πιο πιστό του μαθητή, τον Αρίσταιο. Όχι από αγάπη. Από προστασία και ανάγκη να διασωθεί η κοινότητα. Ήξερε όμως να επιβιώνει. Ήξερε να διδάσκει. Και ήξερε ότι, ακόμα κι αν το όνομά της ξεχαστεί, οι ιδέες της θα μείνουν.
Κάποια στιγμή πέθανε. Λένε πως θάφτηκε κοντά στο Ομακοείο. Κανείς δεν της έστησε άγαλμα. Αλλά σε κάθε αρχιτεκτονικό θαύμα της αρχαιότητας, σε κάθε αναλογία χρυσής τομής, σε κάθε αρμονία μαθηματικών και κόσμου, η σιωπηλή της παρουσία είναι εκεί. Όπως οι σφαίρες που περιγράφει — αθόρυβες, αλλά πάντα κινούμενες.