Η αρχαιοελληνική επίδραση στη διαμόρφωση των υπόδουλων Ελλήνων

Το αφιέρωμα «200 Χρόνια Ελεύθερη Ελλάδα» συνεχίζεται την Τετάρτη (17/3) με την αρχαιοελληνική επίδραση στη διαμόρφωση των υπόδουλων Ελλήνων.

Στο πρώτο μέρος διαβάσατε, μεταξύ άλλων, για τα χρόνια μετά την Άλωση, την «Κόκκινη Μηλιά» και τον «Μαρμαρωμένο Βασιλιά».

Τώρα θα παρατεθούν πληροφορίες για τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε η αίγλη του μακρινού παρελθόντος, στο πλαίσιο των απαραίτητων ζυμώσεων, οι οποίες προηγήθηκαν της Επανάστασης του 1821.

Αρχικά, αυτήν την αίγλη μπορούσε να την αισθανθεί στο πετσί του μόνο ένας μικρός αριθμός υπόδουλων που τύχαινε να έχει λάβει περισσότερα από την υποτυπώδη μόρφωση.

Εντούτοις, όπως αποδείχθηκε στην πορεία, όλα τα στρώματα φάνηκαν να αντιλαμβάνονται την επίδραση που είχε ασκήσει η Αρχαία Ελλάδα στην ανθρωπότητα.

 

Φως από την παιδεία

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ αναγκάστηκε να εκδώσει αυστηρή εγκύκλιο, μέσω της οποίας απαγόρευε σε ιερείς να δίνουν στα παιδιά ειδωλολατρικές ονομασίες. Ο λόγος; Ολοένα και περισσότεροι γονείς επέλεγαν να τα βαπτίζουν με αρχαιοελληνικά ονόματα!

Μέχρι να συμβεί αυτό όμως, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ο κλήρος είχε σημαντική συμβολή στην πνευματική άνθηση των ραγιάδων – για την ακρίβεια ήταν ο κύριος συντελεστής.

Ενδεικτικά, ελληνικά σχολεία ιδρύθηκαν στην Κέρκυρα (δεν γνώρισε οθωμανικό ζυγό), το Βουκουρέστι, το Ιάσιο, τη Μόσχα, την Οδησσό, τη Βιέννη και τη Λειψία, ενώ ακόμα και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία δημιουργήθηκαν σχολές (Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Αδριανούπολη, Φιλιππούπολη, Άγιο Όρος, Καστοριά, Σιάτιστα, Μοσχόπολη, Κοζάνη, Σέρρες κ.τ.λ.).

Χαρακτηριστικό είναι ότι σε διάστημα 10 ετών (1790-1800), όπως αναφέρει ο Αδαμάντιος Κοραής, «εσυστήθησαν εις την Ελλάδα σχολεία, μετεφράσθηκαν και ετυπώθηκαν δι’ αυτήν ξένα βιβλία περισσότερα αφ’ όσα είδεν η Ελλάδας από την άλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως έως τότε».

Τα μέχρι πρότινος έρημα σχολεία άρχισαν να φιλοξενούν 50 και 100 μαθητές. Η λέξη «Έλλην» δεν σήμαινε πια «ειδωλολάτρης». Τα παιδιά πρώτα μάθαιναν για τους ιστορικούς φιλοσόφους κι έπειτα συνέκριναν με το σκότος της τυραννίας που βίωναν. Παράλληλα, ονόματα όπως Περικλής, Αχιλλέας ή Λεωνίδας διαδίδονταν ευρέως.

 

Υπήρχε ο εθνικός πυρήνας

Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει στο όνομα «Αλέξανδρος», αφού ο θρύλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου είχε αναβιώσει τα χρόνια πριν από την Επανάσταση του 1821. Ακόμα και πλοία του Αγώνα είχαν αυτήν την ονομασία. Η μορφή του κυριάρχησε και στη «Χάρτα» του Ρήγα Φεραίου.

Και μία επισήμανση για να κλείσει το προαναφερθέν κεφάλαιο με την Εκκλησία. Ο Γρηγόριος ο Ε’ συνέβαλε στην ανόρθωση κι εξάπλωση της παιδείας. Όμως, φοβόταν τυχόν αποφλοίωση των Ελληνόπουλων από τα εισαγόμενα μαθήματα (μαθηματικά, φυσική κ.ά.) και παραγκωνισμό της ελληνικής γλώσσας.

Αναρίθμητες είναι οι μαρτυρίες ελληνικότητας στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς. Ο εθνικός πυρήνας υπήρχε και, σε συνδυασμό με την ανάδυση της παιδείας, έδωσε την απαιτούμενη ώθηση για να οπλιστούν οι υπόδουλοι και να πιστέψουν έμπρακτα στο ιδανικό της Ελευθερίας.

Είναι αποδεδειγμένο ότι υπήρχε δεσμός με την Αρχαία Ελλάδα. Το μαρτυρά, συν τοις άλλοις, το γεγονός ότι εν έτει 1801 ο Αδαμάντιος Κοραής κάλεσε τους ραγιάδες σε εφάμιλλους αγώνες με τους μακρινούς προγόνους.

Ένα άλλο πειστήριο είναι ότι τα περισσότερα προεπαναστατικά έντυπα έφεραν αρχαιοελληνικές ονομασίες («Καλλιόπη», «Ερμής ο Λόγιος» κ.ά.).

Και τέλος, για να μην το… πολυκουράζουμε, την Πρωτοχρονιά του 1822 ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα, δηλαδή η «Προσωρινή Διοίκησις της ΕΛΛΑΔΟΣ».

Μείνετε συντονισμένοι για το τρίτο μέρος του αφιερώματος «200 Χρόνια Ελεύθερη Ελλάδα», μέσω του οποίου θα παρατεθούν πληροφορίες για την κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την εποχή στην Ευρώπη…